- 15 kwietnia br. zmarła prof. Jadwiga Staniszkis, wybitna polska socjolożka i analityczka społeczna.
- W 2005 roku zgodziła się nagrać dla radiowej Dwójki cykl gawęd o swoim życiu, jego etapach, zainteresowaniach i pracy.
Jadwiga Staniszkis była niezwykle oryginalną osobą, zarówno w poglądach, jak i działaniu. Interesowało ją mnóstwo rzeczy, nie ulegała modom ani też nie naśladowała nikogo. Jej obecność podnosiła zawsze temperaturę dyskusji i jej jakość. Badawczo zajmowała się zagadnieniami socjologii ekonomicznej, globalizacji i systemu socjalistycznego. Była ciekawa tego, co się dzieje, przemian politycznych, które obserwowała, a także tego, co po nich następuje.
Jadwiga Staniszkis jak Feniks
Była jedynym doradcą kobietą w czasie strajków w Stoczni Gdańskiej. Działała w opozycji, wykładała, uczyła studentów polskich i zagranicznych. Tłumaczyła, wyjaśniała, przyznawała się do błędów, co jest bardzo rzadkie. Nie łagodziła swoich sądów, mówiła wprost to, co myśli. Była niezwykle lubiana przez studentów, którzy cenili jej młodość i - jak mawiała - "ciągłe odradzanie się z popiołów".
Studia i komunizm
W swoim pierwszym nagraniu prof. Jadwiga Staniszkis sięgnęła pamięcią do czasów studenckich i profesorów, którzy zrobili na niej szczególne wrażenie. - Studiowałam socjologię na Uniwersytecie Warszawskim jeszcze w tych czasach, kiedy żył m.in. prof. Ossowski czy prof. Julian Hochfeld, który wyjechał z Polski, kiedy byłam jeszcze na początku studiów. Chodziłam wcześniej na jego seminarium i wywarł na mnie większe wrażenie niż prof. Ossowski - wspominała profesor.
- Prof. Ossowski prezentował formację polskiego inteligenta, który trochę celebruje siebie. Zachowuje poczucie, że ma czyste ręce. Było tak m.in. dlatego, że do pewnego stopnia jest ofiarą całej sytuacji w kraju, ale może uczyć. To pozwalało mu nie być szczęśliwym - dodała.
Cenna umiejętność przyznania się do błędu
Profesor powiedziała jednak, że to Julian Hochfeld wywarł na niej największe wrażenie. Wszystko za sprawą m.in. swojego otwartego i bezkompromisowego podejścia do komunizmu i umiejętności przyznania się do błędów. - To, co widziałam u Hochfelda, to było poczucie człowieka, który cierpi i przegrał. Uczył socjologii polityki i pamiętam, że dawał nam na seminarium do przeczytania m.in. Różę Luksemburg - krytykę leninizmu - relacjonowała.
- Dużo bardziej brutalnie krytykowało się komunizm na jego seminarium niż na seminarium Ossowskiego. To, co mnie pociągało i fascynowało w nim, to jego świadomość, że popełnił nie tylko błędy polityczne, ale i intelektualne. Np. jako działacz PPS namawiał młodych ludzi, żeby przy fałszowanych wyborach uznali ich wynik - opowiadała Jadwiga Staniszkis.
Pierwszy wyjazd do Londynu
W kolejnych odcinkach cyklu profesor mówiła m.in. o swoim pierwszym wyjeździe zagranicznym. Celem jej podróży był Londyn. Dzisiaj nie wydaje się to niczym zwyczajnym, jednak w czasach komunizmu otrzymanie paszportu i zagraniczny wyjazd były czymś wyjątkowym.
W swoich wspomnieniach poruszyła także temat Solidarności i strajków w Stoczni Gdańskiej. Opowiedziała m.in. o swoich motywacjach i czasie walki z reżimem komunistycznym.
Nieustająca ciekawość świata
Jadwiga Staniszkis była ciekawa świata, innych kultur, wrażeń. Opowiadała o tym, o fascynacji Chinami, Japonią, Ameryką Południową. Czytała literaturę tych rejonów, oglądała zabytki, kamienne ogrody w Kioto zrobiły na niej - tak jak kiedyś na Andrzeju Wajdzie - niezapomniane wrażenie. Mówiła o swoich "maleńkich dziuplach", w różnych miejscach Polski, gdzie się ukrywa, pracuje i odcina od rzeczywistości.
Sama napisała swoją autobiografię, którą nazwała "Ja, próba rekonstrukcji" (2008), a Cezary Michalski uzupełnił ją wywiadem rzeką, który zatytułował "Życie towarzyskie i uczuciowe".
12:57 Dwojka_Glosy_z_przeszlosci_2024_04_22-12-46-30.mp3 Prof. Jadwiga Staniszkis o tym, co ją ukształtowało (Głosy z przeszłości/Dwójka)
15:26 Dwójka głosy 24.04.2024.mp3 Prof. Jadwiga Staniszkis o swoim pierwszym wyjeździe do Anglii (Głosy z przeszłości/Dwójka)
13:59 Dwójka głosy 24.04.2024.mp3 Prof. Jadwiga Staniszkis o strajku w Stoczni Gdańskiej (Głosy z przeszłości/Dwójka)
14:52 Dwojka_Glosy_z_przeszlosci_024_04_25-12-44-36.mp3 Prof. Jadwiga Staniszkis o fascynacji filozofią Dalekiego Wschodu (Głosy z przeszłości/Dwójka)
15:25 PR2 2024_04_26-12-44-38.mp3 Prof. Jadwiga Staniszkis o swojej biografii (Głosy z przeszłości/Dwójka)
***
Tytuł audycji: Głosy z przeszłości
Przygotowała: Elżbieta Łukomska
Data emisji: 22-26.04.2024
Godzina emisji: 12.45
dz/pg/wmkor
