Prof. Rafał Habielski: Giedroyc był człowiekiem o nieposkromionej wyobraźni

- Niezwykłość tej osoby sprowadza się przede wszystkim do dzieła jego życia, czyli miesięcznika "Kultura", którą wydawał w Rzymie od 1947 roku. Kiedy pismo przeniosło się do Maisons-Laffitte, zmieniło charakter i stało się – wbrew nazwie – miesięcznikiem poświęconym zagadnieniom politycznym, uwzględniającym zagadnienia kulturalne. Ale jego wielką życiową pasją była polityka - mówił w Dwójce historyk.

Jerzy Giedroyć (z lewej) i Marek Łatyński podczas rozmowy

Foto: NAC

Jerzy Giedroyc. Słowo jest najlepszym orężem

Posłuchaj

25:35 _PR2_AAC 2020_09_14-17-31-49.mp3 Jerzy Giedroyć i rola miesięcznika "Kultura" (Ślady pamięci/Dwójka)

 14 września br. mija 20 lat od śmierci jednej z najważniejszych postaci polskiej polityki i kultury XX wieku, redaktora, polityka i wydawcy Jerzego Giedroycia. Jak podkreślił prof. Rafał Habielski, jednym z najważniejszych dzieł w jego dorobku był miesięcznik "Kultura".

- On starał się uczynić z tego pisma coś w rodzaju instrumentu politycznego, przy pomocy którego mógłby oddziaływać na emigrację, bo na początku "Kultura" ukazuje się przede wszystkim w przestrzeni emigracyjnej. Ale po pewnym czasie, kiedy wyrobił sobie kontakty, a sytuacja polityczna w Polsce się zmieniła, zaczyna docierać do kraju, niosąc za sobą cały szereg różnego rodzaju konceptów, które z dzisiejszej perspektywy uznajemy za ważne i nieprzemijające. Fenomen tego pisma polega na tym, że ono trwa nadal. Jego redaktor umarł w roku 2000, natomiast część tych rozwiązań geopolitycznych i sposobu myślenia o polityce na aktualności nie straciło.

Czytaj także:

• Korespondencja Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Jerzego Giedroycia
• Sławomir Nowinowski: Giedroycia napędzała świadomość katastrofy

Zdaniem historyka, Giedroycia interesowała najbardziej próba oddziaływania na kraj i charakter systemu politycznego. Tę teorię nazwał ewolucjonizmem. - To oznaczało skłanianie do takich zachowań i wpływanie na środowisko intelektualne kraju, które z kolei dałyby sensowne postulaty, zmuszające władzę do ich akceptacji - mówił prof. Rafał Habielski. Dodał również, że Jerzy Giedroyć sam na łamach miesięcznika nie wypowiadał się, jednak w jego korespondencji, zawierającej około 170 tys. listów, zawiera się cały program "Kultury".

- Pomysł na "Kulturę" jest wykładany i dyskutowany w listach. To wszystko, co w niej jest, zaczyna się w korespondencji. Tam są wszystkie jego zainteresowania polityczne i literackie. Kiedyś ktoś ładnie powiedział, że Giedroyć jest ogrodnikiem literatury. On nie tylko pielęgnował teksty, ale zmuszał do pisania.

Prof. Rafał Habielski mówił także m.in. o roli miesięcznika w warunkach Żelaznej Kurtyny, publikacji numerów "Kultury" w Czechach, Rosji i Ameryce, a także o eksperymencie Jerzego Giedroycia z Kongresem Wolności Kultury, która wspierała intelektualistów z Europy Wschodniej.

***

Tytuł audycji: Ślady pamięci

Prowadzenie: prof. Rafał Habielski i Andrzej Mietkowski

Data emisji: 14.09.2020

Godzina emisji: 17.30