Historia

Generał George Marshall - pan, co miał plan

Ostatnia aktualizacja: 16.10.2024 05:40
65 lat temu, 16 października 1959 roku, w Waszyngtonie zmarł George Marshall, generał, polityk; szef sztabu amerykańskich wojsk lądowych w II wojnie światowej, powojenny sekretarz stanu i sekretarz obrony. W 1947 roku przedstawił plan ekonomicznej pomocy dla zniszczonej II wojną światową Europy, którego politycznym celem było przeciwstawienie się komunizmowi. 
Generał George Marshall
Generał George MarshallFoto: PictuFrom History / Universal Images Group / Forum

Nagrodzony Pokojową Nagrodą Nobla za stworzenie planu pomocy gospodarczej dla Europy po II wojnie światowej George Marshall przedstawił go 5 czerwca 1947 roku. Marschall był też autorem Doktryny Trumana zakładającej powstrzymywanie ekspansji komunizmu.

Generałowie
Na zdjęciu: Generałowie MacArthur i Marshall w 1943 roku, fot. Wikimedia Commons.

Dał Europie wędkę zamiast ryby

Powojenne potrzeby Europy były olbrzymie. Zniszczone konfliktem państwa Starego Kontynentu pilnie potrzebowały zastrzyku gotówki, żeby odbudować zrujnowane gospodarki. Stany Zjednoczone uświadomiły sobie, że tylko one są w stanie dźwignąć Europę z powojennego kryzysu. George Marshall, ówczesny sekretarz stanu USA opracował zatem Program Odbudowy Europy, nazwany później planem Marshalla.

Początkowo państwa europejskie, również te niedotknięte bezpośrednio wojną, wysunęły roszczenia w wysokości 30 mld dolarów. Na taką kwotę Stany Zjednoczone nie mogły sobie pozwolić. 3 kwietnia 1948 roku Kongres przyznał na realizację planu 13,5 mld dolarów, fizycznie wpłacono do banków krajów europejskich jednak tylko 2 mld.

Amerykanie nauczeni doświadczeniem po I wojnie światowej wiedzieli, że wpompowanie w gospodarki europejskie pieniędzy na niewiele się zda.

- To, co było trzonem planu Marshalla, to koncepcja dostaw materiałowych, dostaw żywności, a także dóbr inwestycyjnych, po to, aby gospodarki poszczególnych krajów mogły uzyskać niezbędny oddech i zacząć funkcjonować normalnie - wyjaśniał historyk prof. Krzysztof Michałek w audycji Sławomira Szofa "Postacie XX wieku".


Posłuchaj
26:16 George Marshall.mp3 Sylwetkę Generała George'a Marshalla przybliża w rozmowie z redaktorem Sławomirem Szofem prof. Krzysztof Michałek. Audycja z cyklu "Postacie XX wieku". (PR, 20.04.1997)

 

Pomoc nie bezwarunkowa

Marshallowi nie chodziło jedynie o napędzenie gospodarki USA i Europy. Program odbudowy miał też zapobiec komunistycznej rewolucji na Starym Kontynencie: by otrzymać pomoc, Francja i Włochy musiały usunąć z rządów komunistycznych ministrów. Ponadto Stany Zjednoczone wymagały, by gospodarki państw, które otrzymają wsparcie były gospodarkami wolnorynkowymi. Było to jawnym zaprzeczeniem komunistycznej doktryny gospodarki planowej, która obowiązywała w ZSRR i w państwach bloku wschodniego. Ofertę pomocy skierowano jedynie do Polski i Czechosłowacji.

- 4 lipca 1947 premier Cyrankiewicz przychylnie ocenił plan pomocy amerykańskiej wyrażając nadzieję, iż pozwoli ona szybko odbudować nasz kraj - słyszymy w audycji "Postacie XX wieku", nadanej w 1997 roku. - Ale gdy Kreml, po propagandowej nagonce, odrzucił ostatecznie plan Marshalla, rząd w Warszawie nie przyjął zaproszenia do Paryża, zaś premier Cyrankiewicz złożył wykrętne oświadczenie, tłumacząc się troską rządu zarówno o bieżące, jak i trwałe interesy państwowe.

Plan Marshalla zakładał też zniesienie barier handlowych między państwami europejskimi, dzięki czemu na konferencji w Paryżu 16 kwietnia 1948 roku 15 krajów Starego Kontynentu i Turcja utworzyły Organizację Europejskiej Współpracy Gospodarczej, tworząc w ten sposób podwaliny pod przyszłą integrację.

- W tym zakresie, w jakim realizacja planu Marshalla pozwoliła na uruchomienie mechanizmów integracyjnych w Europie, można go nazwać praojcem integracji europejskiej - mówił o George’u Marshallu historyk prof. Krzysztof Michałek.

Cichy generał

Stateczny i skromny, w przeciwieństwie do swojego podwładnego Douglasa MacArthura, nie lubił brylować w mediach. Dziś pamiętany jest głównie przez pryzmat Programu Odbudowy Europy. Tymczasem rola Marshalla nie ograniczała się do powojennej działalności. szef Sztabu Armii Lądowej był też cichym bohaterem wygranej USA w największym konflikcie zbrojnym XX wieku. - Churchill uznawał, że Stany Zjednoczone przygotowały się do wojny, a następnie ją prowadziły, głównie dzięki Marshallowi - stwierdził prof. Krzysztof Michałek.

bm

Czytaj także

Komuniści odrzucają plan Marshalla

Ostatnia aktualizacja: 09.07.2012 00:00
65 lat temu Polska odrzuciła plan sekretarza stanu USA.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Zimna wojna ze Stalinem, czyli jak powstała Republika Federalna Niemiec

Ostatnia aktualizacja: 23.05.2015 07:02
- Klęska Niemiec 8 maja 1945 była nie tylko kapitulacją militarną, lecz także unicestwieniem III Rzeszy. Nie oznaczało to jednak, że zwycięskie mocarstwa zdecydują się na całkowitą likwidację państwa niemieckiego – mówił prof. Janusz Stefanowicz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Żelazna kurtyna". Przemówienie Winstona Churchilla w Fulton

Ostatnia aktualizacja: 05.03.2024 05:55
"Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się żelazna kurtyna w poprzek kontynentu" - mówił brytyjski premier w przemówieniu wygłoszonym 5 marca 1946 roku. Ten dzień zapoczątkował zimną wojnę.
rozwiń zwiń