Po wejściu Armii Czerwonej Wallenberg, sekretarz ambasady Szwecji w Budapeszcie, zaginął w niewyjaśnionych okolicznościach.
- Holokaust jest tragedią wszystkich, a przezwyciężenie przeszłości to wspólne zadanie Węgrów - powiedział minister ds. integracji społecznej Zoltan Balog. Przypomniał, że węgierski parlament ogłosił rok 2012 Rokiem Raoula Wallenberga.
- Władze Węgier potępiają wszystkie akty o charakterze rasistowskim, antysemickim i ekstremistycznym - zapewnił przedstawiciel rządu, nawiązując między innymi do czerwcowego incydentu w Budapeszcie, kiedy nieznani sprawcy zbezcześcili pomnik Wallenberga, zawieszając na nim kilka świńskich nóg. Sprawców do dziś nie znaleziono.
W piątkowych uroczystościach wzięli udział przedstawiciele Węgierskiego Związku Żydowskich Gmin Wyznaniowych.
W 1944 roku, po obaleniu, przy pomocy Niemiec, władzy regenta Miklosa Horthyego, władze na Węgrzech przejęli węgierscy faszyści, tzw. strzałokrzyżowcy Ferenca Szalasiego. Rozpoczęły się masowe deportacje ludności żydowskiej do obozów zagłady.
Wallenberg jako szwedzki dyplomata w Budapeszcie ratował Żydów wystawiając im paszporty swego kraju. Stworzył całą sieć kontaktów, dystrybucji żywności i lekarstw, koordynował swoje starania z nuncjaturą apostolską w Budapeszcie, szwedzkim i międzynarodowym Czerwonym Krzyżem.
Przepadł w ZSRR
17 stycznia 1945 roku po wkroczeniu Armii Czerwonej do Budapesztu został zatrzymany przez NKWD pod zarzutem szpiegostwa na rzecz USA i wywieziony do Moskwy, a potem prawdopodobnie na Syberię. Okoliczności jego śmierci nie są znane. W 1957 roku strona radziecka oświadczyła, że Wallenberg zmarł w 1947 roku w moskiewskim więzieniu na Łubiance. Tę wersję podważają jednak późniejsze relacje świadków, którzy twierdzili, że Wallenberg jeszcze w latach 70. był więziony w obozach Gułagu. Do dziś szwedzki rząd bezskutecznie domaga się od Rosji wyjaśnień w sprawie jego losów.
Trop katyński?
Węgierski historyk Christian Ungvary postawił tezę, że Wallenberg zginął, ponieważ znał prawdę o zbrodni katyńskiej. W składzie 12-osobowej, międzynarodowej komisji lekarskiej, która wiosną 1943 roku z ramienia Niemców, udała się do Katynia, znajdował się bowiem węgierski biegły medycyny sądowej profesor Ferenc Orsos. Wallenberg zapoznał się potem z jego wstrząsającym sprawozdaniem, wskazującym na NKWD jako sprawcę mordu na Polakach.
Zobacz serwis specjalny poświęcony Raoulowi Wallenbergowi>>>
Pośmiertnie Wallenberg otrzymał tytuł Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata oraz honorowe obywatelstwa Stanów Zjednoczonych, Kanady i Węgier.
W 1987 roku wystawiono mu w Budapeszcie pomnik. Taki sam pomnik stoi w Tel Awiwie. Oba są dziełem węgierskiego rzeźbiarza Imre Vargi. Na granitowej płycie wyryto łacińskie przysłowie: "Jak długo uśmiecha się do ciebie szczęście, tak długo masz wielu przyjaciół. W nieszczęściu pozostajesz sam".
