Zidentyfikowani to: Jan Czeredys, Adam Gajdek, Roman Groński, Aleksander Adam Kita, Jerzy Miatkowski, Stanisław Mieszkowski, Antoni Olechnowicz, Marian Orlik, Zbigniew Przybyszewski, Karol Rakoczy, Edmund Tudruj, Arkadiusz Wasilewsk.
Ceremonia miała związek z obchodzonym 1 marca Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych .
Portrety zidentyfikowanych ofiar zaprezentowane podczas uroczystości upamiętnienia żołnierzy podziemia antykomunistycznego / PAP/Jacek Turczyk
Apel prezydenta
Podczas uroczystość prezydent Bronisław Komorowski zaproponował, by stworzyć pomordowanych przez komunistów Żołnierzy Wyklętych osobną kwaterę. Miałyby tam trafić szczątki bohaterów grzebanych po kryjomu przez komunistycznych oprawców. Według prezydenta, powinno być to miejsce służące "budowie współczesnej pamięci narodowej".
HISTORIA w portalu polskieradio.pl>>>
>>> Młodzież walczy o pamięć o Żołnierzach Wyklętych >>>
Więcej na temat zbrodni bezpieki znajdziesz na platformie internetowej
Bronisław Komorowski mówił, że należy spełnić chrześcijański obowiązek i pogrzebać zmarłych, ale także nadać pogrzebowi charakter uroczystości państwowej. Zaproponował, żeby uroczystość mogła rozpocząć się na placu Józefa Piłsudskiego. Zasugerował też termin 27 września, zaznaczył jednak, że może to być tematem dyskusji.
Jan Czeredys / IPN
Jan Czeredys , którego udało się zidentyfikować, był majorem Wojska Polskiego. Urodził się w 1912 r. w Turowie pod Warszawą. We wrześniu 1939 r. walczył w obronie twierdzy Modlin. W okresie niemieckiej okupacji udzielał się w strukturach konspiracyjnych Armii Krajowej. W drugiej połowie 1944 r. wstąpił do WP. Objął funkcję szefa sekcji eksploatacyjnej w Departamencie Kwaterunkowo-Budowlanym Ministerstwa Obrony Narodowej. W 1948 r. stał się ofiarą czystek politycznych w WP w tzw. sprawie kwatermistrzowskiej. Aresztowany 13 lutego wraz z płk. Jerzym Brońskim i ppłk. Stefanem Długołęckim został niesłusznie oskarżony o udział w "monopolu prywatnych firm na dostawy do wojska". Wyrokiem z 3 listopada 1948 r. Najwyższego Sądu Wojskowego skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 28 grudnia 1948 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie.
Adam Gajdek / IPN
Adam Gajdek "Agata", "Antek", "Olek" , był podoficerem Wojska Polskiego, żołnierzem Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej i Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość". Urodził się w 1915 r. Podczas niemieckiej agresji na Polskę we wrześniu 1939 r. służył w stopniu kaprala w 3. Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku. Od 1940 r. łącznik ZWZ, następnie AK na terenie Rzeszowszczyzny. W październiku 1944 r. powołany do ludowego Wojska Polskiego. Cały czas kontynuował działalność niepodległościową w ramach "Nie", DSZ, a następnie Zrzeszenia WiN. W IV Zarządzie Głównym WiN - w kwietniu 1947 r. objął funkcję szefa siatki wywiadowczej o kryptonimie "Instytut Bakteriologiczny". Aresztowany 17 października 1947 r. w Krakowie, po kilku tygodniach brutalnego śledztwa przewieziony do siedziby MBP w Warszawie. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 23 października 1948 r. został skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 14 stycznia 1949 r.
Roman Groński / IPN
Roman Groński "Żbik" był porucznikiem Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory". Urodził się w 1926 r. Od najmłodszych lat związany z Lubelszczyzną, pochodził z Kraśnika. Od listopada 1943 r. ukrywał się, aby uniknąć wywiezienia na roboty przymusowe do Niemiec. Od marca 1944 r. w oddziale Kedyw Dekutowskiego. Walczył w czasie akcji "Burza". Rozbrojony przez Sowietów. Ujawniony w sierpniu 1945 r. nie zaniechał działalności niepodległościowej. Od czerwca 1946 r. dowódca patrolu żandarmerii, zwalczał pospolity bandytyzm. 16 września 1947 r. w Nysie został zatrzymany przez UB w trakcie próby przedostania się na Zachód wraz z mjr. Hieronimem Dekutowskim "Zaporą". Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r.
Aleksander Adam Kita / IPN
Aleksander Adam Kita był podpułkownikiem Wojska Polskiego. Urodził się w 1912 r. w Annopolu. W kampanii polskiej 1939 r. dowodził kompanią ckm 1 batalionu 45 Pułku Piechoty 13. DP Armii "Prusy". Uczestniczył w walkach z niemieckimi oddziałami pancernymi pod Tomaszowem Lubelskim, odznaczył się w lasach spalskich i w boju o przeprawę na Wiśle pod Ryczywołem. Dostał się do niemieckiej niewoli. Pod koniec stycznia 1945 r. został uwolniony przez Armię Czerwoną, po czym powrócił do rodzinnego domu. Wiosną podjął pracę w Kuratorium Oświaty w Toruniu. Miesiąc później został powołany do Wojska Polskiego. Po przebytym kursie dla szefów sztabów pułków w Rembertowie skierowano go do 39 Pułku Piechoty 12 Dywizji Piechoty. Z początkiem września 1947 r. przeniesiony do Sztabu Generalnego WP. W 1951 r. wyznaczony na przewodniczącego podkomisji do spraw wytyczenia granicy polsko-sowieckiej. Aresztowany 23 maja 1952 r. przez oficerów Zarządu Informacji pod fałszywym zarzutem udziału w tzw. spisku w wojsku. Wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego pod przewodnictwem ppłk. Juliusza Krupskiego z 8 sierpnia 1952 r. skazany na karę śmierci. Jego skarga rewizyjna do Zgromadzenia Sędziów Najwyższego Sądu Wojskowego oraz prośba o ułaskawienie do prezydenta Bolesława Bieruta zostały odrzucone. Wyrok wykonano 3 grudnia 1952 r.
Jerzy Miatkowski / IAR
Jerzy Miatkowski "Zawada" był żołnierzem Armii Krajowej, podporucznikiem Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory". Urodził się w 1923 r.; pochodził z Jabłonny koło Warszawy. Od 1943 r. żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego, po upadku którego dostał się do niewoli niemieckiej. Uwolniony przez wojska amerykańskie. Po powrocie do Polski, w styczniu 1946 r. wstąpił w szeregi oddziału mjr. Dekutowskiego, był jego adiutantem. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Wiosną 1947 r. ujawnił się w związku z ogłoszoną przez władze komunistyczne amnestią i powrócił do stolicy. W obawie przed aresztowaniem zdecydował się na opuszczenie kraju wraz ze swym niedawnym dowódcą. Zatrzymany 15 września 1947 r. w Nysie wraz z mjr. Dekutowskim i jego najbliższymi współpracownikami. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 15 listopada 1948 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 7 marca 1949 r.
Stanisław Mieszkowski / IAR
Stanisław Mieszkowski był komandorem Marynarki Wojennej. Urodził się w 1903 r. w Piotrkowie Trybunalskim w rodzinie inteligenckiej. Po wybuchu I wojny światowej wywieziony wraz z rodziną do Rosji, gdzie kontynuował przerwaną w gimnazjum naukę. Po powrocie do Polski jako ochotnik wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1924 r. zgłosił się do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej. Do 1939 r. odbywał studia specjalistyczne w zakresie artylerii morskiej. Był oficerem artylerii na niszczycielach "Grom" i "Błyskawica". We wrześniu 1939 r. dowodził kanonierką "Generał Haller", uczestnicząc w obronie polskiego wybrzeża przed lotnictwem niemieckim, a następnie 3 września wraz z załogą okrętu wzmocnił załogę Helu, walcząc w obronie półwyspu do kapitulacji 2 października. Przez całą okupację przebywał w niemieckich obozach jenieckich. Od 1947 r. był szefem Sztabu Głównego Marynarki Wojennej, zaś 15 listopada 1949 r. został dowódcą Floty. Aresztowany 20 października 1950 r. przez oficerów Zarządu Informacji Marynarki Wojennej w Gdyni pod nieprawdziwym zarzutem szpiegostwa. Wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego z 21 lipca 1952 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 grudnia 1952 r.
Antoni Olechnowicz / IPN
Antoni Olechnowicz ( 1905–1951), ps. „Krzysztof", „Kurkowski", „Lawicz", „Pohorecki", „Meteor" , kpt. dypl. Wojska Polskiego, podpułkownik Armii Krajowej, ostatni komendant Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej i Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu Armii Krajowej. W 1930 r. ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej w stopniu podporucznika, po czym rozpoczął studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Wilnie. W latach 1935-1937 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, którą ukończył w stopniu kapitana dyplomowanego. We wrześniu 1939 r. brał udział w wojnie obronnej Polski jako kwatermistrz 33. Dywizji Piechoty. Na początku października 1939 r. dostał się do niewoli sowieckiej, z której wkrótce zbiegł. Po powrocie do Wilna od razu podjął działalność niepodległościową w ramach Komisariatu Rządu, w którym objął funkcję szefa wydziału wojskowego. Od grudnia 1939 r. w SZP, a następnie w Komendzie Okręgu Wileńskiego ZWZ jako szef Oddziału I (operacyjnego). Od lipca 1941 do połowy 1942 r. pełnił funkcję komendanta Garnizonu Miasta Wilna. Przeniesiony następnie na stanowisko inspektora Inspektoratu „A" (obejmującego Wilno i powiat wileńsko-trocki). W kwietniu 1944 r. objął dowództwo I Zgrupowania AK, którym dowodził podczas operacji „Ostra Brama". Jako jeden z nielicznych oficerów wileńskiej AK uniknął w lipcu 1944 r. aresztowania przez NKWD. Kontynuował działalność niepodległościową, pełniąc w odtwarzanych Komendach Okręgu Wileńskiego najpierw funkcję szefa Oddziału I, a następnie szefa sztabu i zastępcy komendanta. Od końca marca 1945 r. na stanowisku komendanta Okręgu Wileńskiego. Latem tego roku przeprowadził sprawnie ewakuację wileńskiego ośrodka dowódczego do Polski centralnej. Nie podporządkował się DSZ na Kraj. Kontynuował samodzielnie działalność niepodległościową jako dowódca eksterytorialnego Okręgu Wileńskiego AK. W sierpniu 1945 r. nawiązał bezpośredni kontakt ze Sztabem Naczelnego Wodza. W grudniu 1945 r. podporządkował sobie oddziały partyzanckie dowodzone przez mjr. Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę" (5 i 6 Brygadę Wileńską AK). W lutym 1947 przedostał się do Paryża, skąd po otrzymaniu instrukcji powrócił do kraju. Kontynuował działalność niepodległościową dowodząc kadrowym Ośrodkiem Mobilizacyjnym Okręgu Wileńskiego AK. Aresztowany 26 czerwca 1948 r. we Wrocławiu w wyniku ogólnopolskiej operacji MBP o krypt. „Akcja X", obejmującej żołnierzy polskiego podziemia niepodległościowego z Wileńszczyzny. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie z 2 listopada 1949 r. skazany na karę śmierci. Stracony 8 lutego 1951 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Szczątki ppłk. Antoniego Olechnowicza odnaleziono wiosną 2013 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.
Marian Orlik / IPN
Marian Orlik (1916–1952), podpułkownik Wojska Polskiego. Po zdaniu w 1936 r. egzaminu dojrzałości zgłosił się do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej. Wojnę obronną we wrześniu 1939 r. rozpoczął w stopniu podporucznika w 2 pułku 1 Dywizji Piechoty Legionów. Na początku października dostał się do niewoli, w której przebywał do końca okupacji niemieckiej. W styczniu 1945 r. został uwolniony przez Armię Czerwoną, po czym wrócił do rodzinnych Szamotuł. Prace przy odtwarzaniu miejscowego gimnazjum przerwał w maju na skutek powołania do służby wojskowej. Po ukończeniu kursów w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Warszawie skierowany do 6 Dywizji Piechoty w Chrzanowie. Po pięciu miesiącach przeniesiony do sztabu 6 DP, gdzie awansował do stopnia majora. We wrześniu 1947 został przeniesiony do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. W połowie 1951 r. otrzymał awans na stopień podpułkownika, a pod koniec przeniesiony został do Centrum Wyszkolenia Medycznego w Łodzi. Praca na stanowisku wykładowcy przyczyniła się do jego rezygnacji ze służby w lutym 1952 r. Trzy miesiące później został zatrzymany przez oficerów Informacji Wojskowej pod nieprawdziwym zarzutem udziału w tzw. spisku w wojsku. Wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego z 8 sierpnia 1952 r. skazany na karę śmierci. Wkrótce odrzucono jego skargę rewizyjną oraz prośbę do prezydenta Bolesława Bieruta o ułaskawienie. Stracony 3 grudnia 1952 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Szczątki ppłk. Mariana Orlika odnaleziono wiosną 2013 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.
Zbigniew Przybyszewski / IPN
Zbigniew Przybyszewski (1907–1952), komandor Marynarki Wojennej. Urodził się 22 września 1907 r. w Giżewie (pow. inowrocławski). Ukończył gimnazjum w Inowrocławiu, a w 1930 r. – Oficerską Szkołę Marynarki w Toruniu. Wiosną 1938 awansował na stopień kapitana, po czym objął dowództwo baterii im. Komandora Podporucznika Helidora Laskowskiego na Helu, którą umiejętnie dowodził we wrześniu 1939 r. podczas agresji Niemiec na Polskę. Między innymi dowodzona przez niego bateria zwyciężyła w pojedynku ogniowym z niemieckimi pancernikami Schleswig-Holstein i Schlesien. Sam Przybyszewski został wówczas ranny. Do 1945 r. przebywał w niemieckich obozach jenieckich, m.in. w oflagu II C Woldenberg, skąd dwukrotnie usiłował zbiec (bez powodzenia), po czym pod koniec stycznia 1945 r. został uwolniony przez Armię Czerwoną. W lipcu powołano go jako wykładowcę do służby wojskowej w Szkole Specjalistów Morskich. W 1946 r. organizował Samodzielny Dywizjon Artylerii Nadbrzeżnej. Został również wyznaczony na dowódcę Dywizjonu Ścigaczy, następnie awansowany na pomocnika szefa Oddziału Sztabu Głównego Marynarki Wojennej. Aresztowany 17 września 1950 r. przez oficerów Informacji Wojskowej pod nieprawdziwym zarzutem szpiegostwa. Wyrokiem Najwyższego Sądu Wojskowego z 21 lipca 1952 r. skazany na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 grudnia 1952 r. w więzieniu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Szczątki kmdr. Zbigniewa Przybyszewskiego odnaleziono wiosną 2013 r. w kwaterze „Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w Warszawie.
Karol Rakoczy / IPN
Karol Rakoczy był żołnierzem Ruchu Oporu Armii Krajowej, następnie Narodowych Sił Zbrojnych. Urodził się w 1928 r. Jako szesnastolatek wiosną 1946 r. wstąpił do oddziału ROAK Obwodu "Mewa". W październiku 1947 r. wspólnie z oddziałem podporządkował się 11 Grupie Operacyjnej NSZ, dowodzonej przez por. Stefana Bronarskiego "Liścia". Aresztowany po walce z grupą operacyjną UB-KBW nieopodal wsi Sinogóra w powiecie mławskim. Na skutek postrzału kręgosłupa cierpiał na całkowity bezwład kończyn dolnych. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie stracony 29 marca 1950 r.
Edmund Tudruj / IPN
Edmund Tudruj "Mundek" był porucznikiem Armii Krajowej i Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory". Urodził się w 1923 r.; pochodził z okolic Lublina. W szeregach AK od 1943 r. W czasie akcji "Burza" rozbrojony wraz z oddziałem przez Sowietów pod Polanówką. Odznaczony Krzyżem Walecznych. Powrócił w rodzinne strony, gdzie w październiku 1944 r. został zatrzymany przez funkcjonariuszy NKWD. Wywieziony w głąb Związku Sowieckiego, do obozu w Borowiczach, skąd powrócił w marcu 1946 r. Od maja 1946 r. w szeregach oddziału sierż. Stanisława Łukasika "Rysia". Początkowo był prowiantowym oddziału, a następnie zastępcą dowódcy jednego z patroli oddziału. Nie ujawnił się, w maju 1947 r. wyjechał na zachód Polski. Poszukiwany przez funkcjonariuszy komunistycznego aparatu represji, często zmieniał miejsce zamieszkania. Ostatecznie zdecydował się na opuszczenie kraju wraz z mjr. "Zaporą", podczas którego 16 września 1947 r. został aresztowany w Nysie przez funkcjonariuszy UB. Stracony 7 marca 1949 r.
Arkadiusz Wasilewski / IPN
Arkadiusz Wasilewski "Biały" był porucznikiem AK i Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", oddziału mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zapory". Urodził się w 1925 r.; pochodził ze Sterdyni na Podlasiu. Do AK wstąpił w 1943 r. po ucieczce z robót przymusowych, na które został skierowany po niemieckiej agresji na Polskę w 1939 r. Ukrywał w domu kobietę pochodzenia żydowskiego, której życie zagrożone było w wyniku polityki narodowościowej niemieckiego okupanta. Po wkroczeniu Armii Czerwonej na teren Polski zgłosił się do wojska. Skierowany do Wojsk Wewnętrznych - formacji stworzonej do likwidacji antykomunistycznego podziemia zbrojnego, ukończył kurs w Centrum Wyszkolenia WW. W maju 1945 r. zdezerterował i wstąpił w szeregi zgrupowania "Zapory" na terenie Lubelszczyzny. W sierpniu 1945 r. skorzystał z amnestii ogłoszonej przez władze komunistyczne i ujawnił się. W grudniu został aresztowany przez funkcjonariuszy UB pod zarzutem współpracy z podziemiem. Brutalnie przesłuchiwany na Zamku Lubelskim, nie przyznał się do winy. Po zwolnieniu z więzienia w październiku 1946 r., powrócił w szeregi oddziału Dekutowskiego. W 1947 podjął nieudana próbę przedostania się na Zachód. Aresztowany w punkcie kontaktowym w Nysie wraz ze współtowarzyszami walki. Wyrokiem Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie stracony 7 marca 1949 r.
TVN24/x-news
Ginęli bez wyroku
Do tej pory w kwaterze Ł wydobyto szczątki ok. 200 osób. Wśród poszukiwanych są między innymi generał August Emil Fieldorf "Nil", rotmistrz Witold Pilecki czy podpułkownik Łukasz Ciepliński "Pług".
W latach 1944-1956 wskutek terroru komunistycznego w Polsce śmierć poniosło około pięćdziesięciu tysięcy osób, straconych na mocy wyroków sądowych, zamordowanych i zmarłych w siedzibach Urzędów Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej, więzieniach i obozach, zabitych w walce lub w trakcie działań pacyfikacyjnych. Znaczną część ofiar stanowili członkowie antykomunistycznego ruchu oporu, kontynuujący walkę zbrojną do początku lat pięćdziesiątych.
Ciała ekshumowane w kwaterze Ł, tak zwanej "Łączce" cmentarza powązkowskiego to zamordowani w więzieniu mokotowskim w Warszawie żołnierze podziemia niepodległościowego oraz inne ofiary komunizmu z okresu stalinowskiego.
Podążają śladem komunistycznych zbrodni
Prace ekshumacyjno-identyfikacyjne prowadzi interdyscyplinarny zespół naukowy, tworzony przez antropologów, archeologów, genetyków, historyków i medyków sądowych pod kierownictwem dr. hab. Krzysztofa Szwagrzyka, pełnomocnika prezesa IPN ds. poszukiwań miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego (badania genetyczne koordynuje dr Andrzej Ossowski z PUM). Grupuje on specjalistów z Instytutu Pamięci Narodowej, Instytutu Ekspertyz Sądowych z Krakowa, Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów oraz Zakładów Medycyny Sądowej ze Szczecina i Wrocławia.
Ogólnopolski projekt badawczy „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego 1944-1956" jest efektem współdziałania wielu instytucji państwowych, przede wszystkim IPN, Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Ministerstwa Sprawiedliwości oraz Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego. Ich współpraca ma na celu ustalenie lokalizacji grobów straconych i zamordowanych w latach stalinizmu, ich ekshumacji i identyfikacji odnajdywanych szczątków. Działania te są finansowane z budżetu państwa, częściowo, np. w wypadku Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów, także wspierane przez instytucje i osoby prywatne.
pp/IAR/PAP
