Nieprzypadkowo, miejscem zarówno akcji powieści, jak i wystawy „Krzyczałem…” jest Gdańsk - miasto wolności, miejsce zapoczątkowania strajków robotniczych prowadzących do obalenia komunizmu. Bunt jest silnym elementem lokalnej tożsamości, który nieustanne stanowi punkt odniesienia dla wielu współczesnych twórców.
Jak twierdzi sam autor, całą „Trylogię gdańską" można by sprowadzić do twierdzenia, iż ilustruje ona „desperacką i z reguły beznadziejną walkę jednostki". Główny bohater „Blaszanego bębenka" - Oskar Matzerath - anarchista, dziecko-karzeł, które nie chciało urosnąć, wypowiada się na dwa specyficzne sposoby: albo bębniąc na bębenku, albo krzykiem rozśpiewując (czytaj: tłukąc) szkło.
Symbolikę reprezentowaną przez Oskara interpretowało wielu badaczy, z profesor Marią Janion na czele. Destrukcyjna moc krzyku ma utożsamiać sygnały ostrzegawcze. Z drugiej strony, może być także manifestacją odmowy uprawiania tzw. „wzniosłego ględzenia". To znów reprezentować wściekłość pokolenia oszukanego i wyeksploatowanego. Jednakże niszczenie może być równoznaczne z tworzeniem, z „transgresją w artyzm", co czyni z samego krzyczącego artystę, sprzeciwiającego się szkodliwym ideologiom, szukającego "miejsca, z którego coś widać". Udostępniając odbiorcy swój punkt widzenia, artysta - podobnie jak powieściowy Oskar - prezentuje nie tylko estetyczną rozkosz tworzenia, lecz także „akt twórczy na wspak", powstający z potrzeby wewnętrznej, na przekór czasom, w których przyszło mu żyć. Zatem krzyk, jako akt twórczy, wyraża życie, zaś szczególne jego natężenie - instynkt artystyczny, uosabiający aktywne działanie, w odróżnieniu do "śmiercionośnego milczenia".
Powieść Grassa, stanowi doskonały przykład politycznej i artystycznej metafory. Istotną rolę w myśleniu o wystawie odegrał także artykuł Marka Krajewskiego pt.: „Dyskretna niezgoda. Opór i kultura materialna" (Kultura Współczesna, 2010), w którym kontrastuje on różne formy oporu przeciw presji konsumpcyjnego nadmiaru w latach 60.-70. XX wieku w krajach rozwiniętej gospodarki kapitalistycznej i w Polsce, pierwszej dekady XXI w.
W czasie kilku lat, które upłynęły od napisania tego artykułu, w życiu społecznym i politycznym Polski zaszło tyle zmian, że podjęcie tematu niezgody na otaczającą rzeczywistość, wydaje się autorom wystawy ważne i aktualne.
Artyści: Hubert Czerepok, Monika Drożyńska, Bartosz Fic, Günter Grass, Lila Kalinowska, Łukasz Kuśnierz, Ewa Łowżył, Justyna Łuczaj-Salej, Cecylia Malik, Agnieszka Piksa, Liliana Piskorska, Ondrej Revicky & Paweł Bińczycki, Jadwiga Sawicka, Bartosz Ślosarski, Zorka Wollny, Artur Żmijewski oraz studenci Wydziału Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego / and students of the Faculty of Art / University of Rzeszów (Jagoda Duda, Edyta Kurc, Stanisław Lifar, Amelia Kalwas, Paweł Matuła, Paweł Skomorowski Sylwia Socha, Anna Zięba).
Kuratorki: Jadwiga Sawicka, Marta Wróblewska
Gdańska Galeria Güntera Grassa, ul. Szeroka 37
Wernisaż: 18.05, godz. 18.00
Wystawa: 18.05 – 01.07.2018
mat. pras
