w XXI wieku dostępność towarów i usług jest niemal nieograniczona. Zamożność polskiego społeczeństwa, a co za tym idzie również siła nabywcza pieniądza w ostatnim stuleciu wzrosły wielokrotnie. Jednak nie zawsze tak było. Sprawdzamy, jaka jest historia polskiego złotego.
- Musimy pamiętać, że odradzająca się Rzeczpospolita powstawała na gruzach trzech wielkich mocarstw: Rosji, Prus i Aurstro-Węgier. To już powodowało pewne komplikacje, ponieważ pod zaborami obowiązywały różne systemy prawne, gospodarcze i monetarne - mówi Andrzej Kotecki z Muzeum Niepodległości. - W Prusach były pruskie i niemieckie marki, na terenie ziem rosyjskich obowiązywały ruble, a Austro-Węgry miały swoją koronę. To był ogromny problem dla nowo powstających władz państwowych. Obowiązującą walutą na terenie całego kraju od 1920 roku była marka polska, a od kwietnia 1924 - złoty polski.
18:16 Czwórka/Dajesz radę - siła nabywcza pieniądza 11.11.2021.mp3 Andrzej Kotecki z Muzeum Niepodległości opowiada o systemie monetarnym w niepodległej Polsce (Dajesz Radę/Czwórka)
Rogal świętomarciński. Rozsmakuj się w historii Poznania
Po I wojnie światowej kraje biorące w niej udział były zniszczone. Wszystkie siły zaangażowano w działania zbrojne, więc niektóre gałęzie gospodarki, takie jak rolnictwo, były zaniedbane. To powodowało, że produkcja było za mała, a niektóre towary były ciężko osiągalne. - Pojawiały się ogromne napięcia i kryzysy wewnętrzne. Sytuacja przeciętnego Kowalskiego była bardzo trudna. Zakończenie I wojny światowej spowodowało, że postępowała inflacja, a nawet hiperinflacja, która sięgała niewyobrażalnych kwot - tłumaczy ekspert. - Mój dziadek, który był urzędnikiem cywilnym Policji Państwowej, w 1924 roku otrzymał 72 mln marek polskich tzw. dodatku drożyźnianego.
Ta sytuacja doprowadziła do tego, że odłożono spory polityczne i powołano rząd Władysława Grabskiego, ponadpartyjny rząd fachowców, którego celem było doprowadzenie do normalizacji sytuacji finansowej w kraju. Jego zadaniem było też powołanie Banku Polskiego S.A, banku emisyjnego i wprowadzenie jednolitej waluty - złotego polskiego. - W pewnym momencie nowy 1 złoty, to była równowartość 1 mln 800 tys. marek polskich. To mówi samo za siebie - opowiada gość audycji. - Ta zmiana spowodowała pewną stabilizację gospodarczą, ograniczono wydatki budżetowe, poprawiono ściągalność podatków. Wartość nabywcza pieniądza się ustabilizowała.
Święto Niepodległości 2021. Świętuj z Czwórką
Posłuchaj także:
Okres PRL - od 1945 do 1989 roku - to czas panowania systemu gospodarki planowej. - Ten system niewiele miał wspólnego z normalnym, ekonomicznym myśleniem o pieniądzu. W tym czasie zachodziły różne przemiany w systemie monetarnym - wyjaśnia Andrzej Kotecki. W roku 1950 przeprowadzono tzw. wymianę pieniądza, która spowodowała brak zaufania do polskiej waluty. Jak mówi specjalista, wymiana odbywała się w tajemnicy i tylko niewielka grupa osób wiedziała o całym przedsięwzięciu. Dlatego, osoby posiadające oszczędności bardzo dużo straciły na wymianie. Nie było czasu, żeby się do niej przygotować.
- To definitywnie podważyło zaufanie do pieniądza i do gospodarki. Przez cały ten okres zarobki tak się kształtowały, że obywateli stać było na podstawowe artykuły, utrzymanie, ale na nic więcej - opowiada gość Czwórki. - Niewielu mogło pomyśleć o oszczędzaniu lub zakupie lepszych towarów. To spowodowane było również tym, że np. następowała zmiana cen.
W latach 80. zaczynało brakować podstawowych towarów żywnościowych, dlatego władza zdecydowała się na wprowadzenie systemu kartkowego. Brak perspektyw sprawił, że rozwijał się czarny rynek, ludzie starali się sobie jakoś radzić, odnaleźć się w tej trudnej sytuacji. Część żywności sprowadzana była ze wsi, a szczęśliwcy mogli liczyć na towary "spod lady". Wtedy też rozwijała się tak zwana turystyka handlowa, dzięki której można było podreperować domowy budżet.
Posłuchaj także:
- Ci, którzy mieli jakieś oszczędności, zamieniali je na dolary, funty, marki niemieckie czy franki szwajcarskie. Niby nie można było mieć tych walorów, ale państwo wprowadziło sieć sklepów dolarowych Pewex, w których za dolary można było kupować niedostępne gdzie indziej towary - mówi rozmówca Mariusza Kulika. - Wprowadzono nawet tzw. bony dolarowe, które nominalnie odpowiadały prawdziwej amerykańskiej walucie, ale nie można było nimi płacić za granicą. Tak żyliśmy do lat 90.
Strajki lipca i sierpnia 1980 roku spowodowane były sytuacją kryzysową w kraju. Te wydarzenia oraz sytuacja gospodarczo polityczna w ZSRR pociągnęła za sobą całą lawinę zmian. - Tamten system był sztucznie podtrzymywany, co - jak wiemy z historii - zakończyło się transformacją systemu politycznego i gospodarczego - dodaje Andrzej Kotecki.
***
Tytuł audycji: Dajesz radę
Prowadzi: Mateusz Kulik
Gość: Andrzej Kotecki (Muzeum Niepodległości)
Data emisji: 11.11.2020
Godzina emisji: 14.08
aw
