Z Archiwum Polskiego Radia. "Gdzie jest czarny neseser?"

Kiedy historia spotyka się z dźwiękiem możemy usłyszeć rzeczy niezwykłe. - W Archiwum Polskiego Radia mamy bardzo dużo fonogramów i doskonale wiemy jakie one są i skąd pochodzą. Ale tak, jak w "Archiwum X", mamy też zagadki do rozwiązania. Na przykład, gdzie jest czarny neseser - mówi Elżbieta Berus-Tomaszewska, dyrektor Archiwum Polskiego Radia.  

Premiera albumu „Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku"

Foto: Foto: PR24

"Gdzie jest czarny neseser?" - pod tym hasłem na początku maja Polskie Radio zainicjowało szeroko zakrojoną akcję poszukiwania zaginionych nagrań z września 1939 roku. - Szukamy zaginionych płyt  wyniesionych z rozgłośni przez jej pracowników. Część zbioru odnaleziono, losy części kolekcji nadal są nieznane - opowiada gość Czwórki. - We wrześniu 1939 roku, kiedy rozpoczęła się wojna, w Polskim Radiu nagrywano płyty z przemówieniami przedstawicieli establishmentu II Rzeczpospolitej. Wyniesiono je w czarnym neseserze przed zajęciem rozgłośni przez Niemców. Odnaleźliśmy dwie części z trzech. Najprawdopodobniej na tej trzeciej znajduje się najwięcej przemówień Stefana Starzyńskiego - ówczesnego prezydenta Warszawy. Widzimy światełko w tunelu, ale zdajemy sobie sprawę, że zajmie nam to trochę czasu, bo budujemy tę historię z bardzo małych wątków. 

Jak dotąd odnalazły się płyty Polskiego Radia z 1939 roku, ale nie te wrześniowe, tylko nagrywane wcześniej. - Musimy pamiętać, że polska radiofonia poniosła w trakcie II wojny światowej ogromne straty. Praktycznie zaginęły wszystkie materiały fonograficzne, które znajdowały się na terenie rozgłośni - tłumaczy rozmówczyni Jakuba Jamrozka.

Posłuchaj

13:30 CZWÓRKA Zaklinacze czasu - archiwa PR 11.06.2022.mp3 "Gdzie jest czarny neseser?" Tajemnice z Archiwum Polskiego Radia (Zaklinacze czasu/Czwórka)

Pod koniec września 1939 roku w Polskim Radiu było ponad 9 tys. nagranych płyt tzw. metalofonów. W ostatnich dniach września dyrektor rozgłośni Edmund Rudnicki wydał polecenie wyniesienia i ukrycia płyt z przemówieniami nagranymi we wrześniu 1939. Pracownicy rozgłośni podzielili zbiór na trzy części. Część kolekcji, wyniesiona przez Eugeniusza Domachowskiego i ppłk. Wacława Lipińskiego, została odnaleziona w 1979 r. Płyty, które wyniósł w czarnym neseserze Mirosław Panufnik, zaginęły. 

Jaką rolę odegrał Mirosław Panufnik?

Sprawdź także:

• Jan Pilecki - kim był człowiek, który nagrywał płyty Polskiego Radia w 1939 roku?
• Gdzie jest czarny neseser? Co działo się w Forcie Mokotowskim?

- Mirosław Panufnik to legendarna postać. brat słynnego kompozytora. Był kierownikiem amplifikatorni i kiedy wybuchła wojna, pozostał na miejscu, w Warszawie i to właśnie jemu szef Polskiego radia powierzył trzecią część zbioru - mówi Elżbieta Berus-Tomaszewska. - Wiadomo, że na początku ukrył je w rodzinnym domu, na ul. Księdza Skorupki, gdzie pozostały do wybuchu Powstania Warszawskiego. Mirosław Panufnik zginął w trakcie walk, ale podejrzewamy, że o czarnym neseserze powiedział swojemu ojcu. Prawdopodobnie to on wywiózł nagrania z Warszawy do Krakowa. Wiemy, że płyty przetrwały wojnę, ale nie znamy miejsca, gdzie znajdują się teraz. Dlatego Polskie Radio apeluje o przekazywanie wszystkich informacji na temat zaginionego zbioru na adres: [e-mail]. - Nasze metalofony są bardzo podobne do płyt winylowych - wyjaśnia gość Czwórki. - To, co zwraca uwagę, to brak etykiety na środku płyty. Są tylko napisane białą farbą litery i cyfry. Szczegółowe informacje można znaleźć na stronie www.czarnyneseser.pl.

Metalofony ewakuowane z Polskiego Radia

***

Tytuł audycji: Zaklinacze czasu

Prowadzi: Jakub Jamrozek 

Gość: Elżbieta Berus-Tomaszewska (dyrektor Archiwum Polskiego Radia)

Data emisji: 11.06.2022

Godzina emisji: 14.15

kul