- "Ryczka" to słowo znane Wielkopolanom, Ślązakom i starszemu pokoleniu Kujawian.
- Etymologia słowa nie do końca jest zbadana i znana.
- Niektórzy uważają, że wyraz pochodzi z Niemiec, inni dowodzą, że jest to słowo rdzennie polskie.
- Ogólnopolskim synonimem "ryczki" są określenia "stołek" i "ława"
W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy, skąd pochodzi słowo "ryczka" i co ono oznacza.
Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych": Poznaniakom i Ślązakom, a i starszym Kujawianom nie trzeba objaśniać, co to jest "ryczka". Reszcie jednak należy się wyjaśnienie: "ryczka" to nie krowa, która dużo ryczy, ani też bryczka w wersji okrojonej, ani nawet motyka do rycia ziemi.
"Ryczka" to "ławeczka, stołeczek pod nogi", często służący również do siadania. To taki specyficzny sprzęt domowy, zazwyczaj kuchenny, po którym od razu można poznać, w jakim regionie dom się znajduje. Skąd pochodzi "ryczka", tego do końca nie wiadomo. Jedni widzą w niej stary germanizm: od niemieckiego Rutsch / Rutsche "coś śliskiego, ciąg, ślizg" albo od der Rückhalt "oparcie" - za taką genezą częściowo przemawia znaczenie. "Ryczka" byłaby wtedy podnóżkiem, dającym oparcie uniesionej nodze, gdy do prac kuchennych wykorzystuje się nie tylko obie ręce, ale też kolano.
Inni traktują to słowo jako rdzennie polskie (choć bez pewnej etymologii), brak bowiem strukturalnego odpowiednika "ryczki" w języku sąsiadów, a Wielkopolska i Kujawy to ziemie, które zawsze stanowiły część Polski. Ogólnopolskim synonimem "ryczki" są określenia "stołek" i "ława", "ławka"/ "ławeczka". Dawniej prosty, drewniany wiejski stołek, niekiedy z oparciem, zwano - z niemiecka - "zydlem" lub "zydelkiem". W wersji bardziej wytwornej - mieszczańskiej - to "taboret" (w przedwojennej Warszawie zwany "taborkiem"). A może w Waszej okolicy zachowały się regionalne określenia stołka lub ławy?
01:59 Czwórka/(Pierwsze słyszę - ojczysty_ryczka_31.08.2023.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co oznacza "ryczka"? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.
Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk.
POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<
Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia".
Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.
***
Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.
mat. pras./kd/aw/pj
