"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Tysiąclatka - szkoła "ku czci"

"Tysiąclatka" to nie byle co - kiedyś to słowo oznaczało tysiąclecie, okres tysiąca lat, potem "zadomowiło się" w polskiej szkole i historii atchitektury. 

Sierpc 01.1974. Technikum Mechaniczne im. gen. Jose de San Martin w Sierpcu przy ul. Karola Świerczewskiego (po 1990 r. ul. Armii Krajowej), szkoła-pomnik Tysiąclecia Państwa Polskiego - 1966 rok.

Foto: PAP/Zbigniew Wdowiński

• Historia "tysiąclatek" jest znacznie krótsza niż wskazywałaby na to nazwa. W ten sposób w latach 60. XX wieku określano szkoły wybudowanych na tysiąclecie państwa polskiego.
• Było to jedno z najpilniejszych zadań budowniczych PRL na przełomie lat 50. i 60. - zbudować tysiąc szkół na obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego.
• Pierwszą "tysiąclatkę" otwarto w Czeladzi, tysięczną "tysiąclatką" była  Szkoła Podstawowa nr 148 im. Hugona Kołłątaja w Warszawie.

Tysiąclataka to nie jest dowolny żeńskorodzajowy obiekt liczący tysiąc lat, tylko "szkoła tysiąclecia" - jedna z tysiąca szkół wybudowanych na tysiąclecie państwa polskiego. 

Pomysłodawcą akcji "Tysiąc szkół na Tysiąclecie" był Władysław Gomułka, który 24 września 1958 roku, a więc pięć i pół roku przed oficjalną tysięczną rocznicą powstania państwa polskiego, ogłosił plan budowy tysiąca nowych szkół dla upamiętnienia milenium - To było jedno z najpilniejszych zadań budowniczych PRL na przełomie lat 50. i 60. W ten sposób władze komunistyczne chciały odpowiedzieć na Milenium Polski, czyli obchody tysiąclecia Chrztu Polski zorganizowane przez władze kościelne - opowiadał w Czwórce Marek Stremecki z Muzeum Historii Polski. - Budowano tak szybko i tak dużo, że właściwie co drugi dzień gdzieś ktoś przecinał wstęgę do nowej "tysiąclatki" w Polsce. Oczywiście większość prac odbywała się w czynach społecznych.

Posłuchaj

02:15 CZWÓRKA Pierwsze slysze - ojczysty 05.09.2023.mp3 Skąd zię wzięło słowo "tysiąclatka"? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

W ciągu kilku lat z funduszów państwa i zbiórek społecznych wybudowano nie tysiąc, lecz tysiąc czterysta siedemnaście szkół według podobnych, modernistycznych projektów, przez co dziś zazwyczaj na pierwszy rzut oka jesteśmy w stanie rozpoznać ich bryły jako budynki szkolne. Pierwszą "tysiąclatkę" otwarto w Czeladzi, tysięczną "tysiąclatką" była  Szkoła Podstawowa nr 148 im. Hugona Kołłątaja w Warszawie. Ostatnią wybudowaną w ramach tego projektu była szkoła podstawowa dla dzieci leczących się w Rabce.

***

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Ojczysty | NCKultury

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj