"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Somnambulik, noktambulik i lunatyk - te słowa znaczą to samo?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem zajmiemy się słowami: somnambulik, noktambulik i lunatyk - okazuje się, że określają dokładnie to samo. 

Słowo "lunatyk" pochodzi z łaciny, a w polskich tekstach było używany już na początku XVI w.

Foto: shutterstock/New Africa

• Słowa somnambulik, noktambulik i lunatyk, a także noktambulista mają to samo znaczenie. 
• Określają osobę mówiącą przez sen lub chodzącą we śnie, rzadziej wykonująca we śnie inne czynności, co jest objawem niecałkowitego zahamowania czynności ośrodka ruchowego. 
• Z całej czwórki dziś używamy jedynie słowa "lunatyk", które jest najstarsze i pochodzi z łaciny. 
• Łacińskie lunaticus pochodzi od luna "księżyc" i przez wieku było używane w przeróżnych znaczeniach. Laktancjusz określał tak mieszkańca Księżyca. 

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem zajmujemy się słowami somnambulik, noktambulik i lunatyk. 

Autorzy strony NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych" wymieniają trzy słowa: somnambulik, noktambulik i lunatyk. A w dodatku do tej trójki dodają jeszcze czwarty wyraz: noktambulista, pod względem językowym będący w zasadzie rozbudowaną postacią noktambulika. W języku ogólnym wszystkie te słowa mają to samo znaczenie "osoba mówiąca przez sen lub chodząca we śnie, rzadziej wykonująca we śnie inne czynności, co jest objawem niecałkowitego zahamowania czynności ośrodka ruchowego". Noktambulika i noktambulistę oraz somnambulika zapożyczyliśmy z francuskiego, przy czym słowa te, niegdyś cieszące się sporą popularnością, zdążyły wejść do słowników, by wkrótce stać się słowami wyłącznie słownikowymi. Natomiast lunatyk - najstarszy, a zarazem jedyny współcześnie używany – pochodzi z łaciny, a w polskich tekstach był używany już na początku XVI w. Łacińskie lunaticus pochodzi od luna "księżyc", a sam wyraz lunaticus miał tyle znaczeń, ilu było autorów tekstów: w Wulgacie lunaticusem zwano opętanego, św. Augustyn używał tego słowa w znaczeniu "krótkotrwały, miesięczny", Apulejusz mianem lunaticusa określał epileptyka, a Laktancjusz - mieszkańca Księżyca.

Posłuchaj

01:50 czwórka pierwsze słyszę 26.09.2023 ojczysty lunatyk.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Somnambulik, noktambulik i lunatyk (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

 

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj