"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Każda surówka jest sałatką, ale nie każda sałatka surówką

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem wkraczamy w świat kulinariów. Sprawdzamy sałatki i surówki. 

Każda surówka jest sałatką, ale nie każda sałatka jest surówką

Foto: Shutterstock

• Surówka to "sałatka z surowych warzyw lub owoców".
• Sałatka to w zasadzie każda "zimna potrawa złożona z wymieszanych, drobno pokrojonych składników", choć w większości sałatek przeważają składniki roślinne.
• Dawniej w tym znaczeniu używano słowa "sałata". Dzisiaj słowa sałata używamy już tylko na określenie samej rośliny lub potrawy wyłącznie z niej przygotowanej.

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem zajmujemy się sałatką i surówką.

Autorzy strony NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych" piszą: surówka - jak sama nazwa wskazuje – to "sałatka z surowych warzyw lub owoców", a więc pewien szczególny rodzaj sałatki: każda surówka jest sałatką, ale nie każda sałatka jest surówką. Dlatego możemy mówić o surówce ze świeżych owoców (choć częściej używa się określenia "sałatka owocowa"), o surówce z pomidorów i o surówce z kiszonej kapusty, ale nie o "surówce z gotowanych buraków". Takie połączenie to błąd językowy. Sałatka to w zasadzie każda "zimna potrawa złożona z wymieszanych, drobno pokrojonych składników", choć w większości sałatek przeważają składniki roślinne.

Dawniej w tym znaczeniu używano słowa "sałata". Ponad 100 lat temu Wiktor Gomulicki pisał o "sałacie śledziowej", podawanej w restauracji na Trembackiej w Warszawie, zaś od Brücknera wiemy, że "sałatę ogórkową «mizerią» przezywano". Z czasem znaczenie zaczęło się specjalizować, tak że odróżniano sałatę (warzywa surowe) od jarzyny(warzyw gotowanych): "Liście cykorii są jadalne: na surowo - jako sałata, gotowane - jako jarzyna", pisał Dyakowski. Dzisiaj słowa sałata używamy już tylko na określenie samej rośliny lub potrawy wyłącznie z niej przygotowanej.

Posłuchaj

01:54 czwórka pierwsze słyszę 07.11.2023 ojczysty sałatka.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czym jest sałatka, a czym surówka? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

  

 ___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj