"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd się wzięło słowo "wanna"?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Sprawdzamy, jaka jest etymologia słowa "wanna". 

Początkowo słowo "wanna" oznaczało czynność, którą możemy porównać do określenia "wziąć prysznic".

Foto: shutterstock/Prostock-studio

• Słowo "wanna" przyszło do polszczyzny w XVI wieku z języka niemieckiego (die Wanne, współcześnie die Badewanne).
• Do języka niemieckiego trafiło z łaciny, gdzie pierwotnie "vannus" nie miało nic wspólnego z kąpielą. Oznaczało płaski, owalny koszyk do oczyszczania ziarna z plew.
• Dopiero na przestrzeni wieków, przez skojarzenie z kształtem powstało nowe znaczenie, które znamy z innych języków.
• Początkowo "wanna" oznaczała także czynność, którą dzisiaj możemy porównać do określenia "wziąć prysznic".

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem zajmujemy się wyrażeniem "wanna". 

Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych: "wanna" to słowo równie stare jak wyraz "prababka" czy "grzbiet". Pierwsze tekstowe poświadczenie "wanny" pochodzi z 1500 roku, "wannę" przejęliśmy zatem pod koniec XVI wieku.

Przeszła do polszczyzny z języka niemieckiego (die Wanne, współcześnie die Badewanne), a do niemieckiego trafiła bezpośrednio z łaciny. Łacińskie vannus oznaczało jednak nie misę kąpielową, tylko płaski, owalny koszyk do oczyszczania ziarna z plew - dopiero przez skojarzenie z kształtem powstało nowe znaczenie, które znamy z innych języków.

Jeszcze w XVIII wieku "wanna" oznaczała nie tylko "naczynie do kąpieli", lecz także "łaźnia’" a nawet "kąpiel" (czyli podobnie jak dzisiaj "prysznic": urządzenie’ i kąpiel pod takim urządzeniem). Mogła być więc wanna mokra i wanna sucha, wanna wilgotna i wanna pocąca: "Na wilgotną wątrobę wanny pocące dobre są" - czytamy w starym poradniku. "suchą wanną" nazywano to, co dziś określamy mianem sauny, a "wanną mokrą" - kąpiel w napełnionej wodą kadzi.

Posłuchaj

01:49 CZWORKA/Pierwsze słyszę - ojczysty wanna 16.11.2023.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd pochodzi słowo "wanna"? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj/mg