"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co napoleonka ma wspólnego z Napoleonem?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem zajmiemy się znanym słodkim frykasem. Sprawdzamy, co napoleonka ma wspólnego z Napoleonem.

Napoleonka - ten słodki przysmak znany jest od końca XIX wieku.

Foto: shutterstock/Lanav

• Napoleonka to ciastko, które powstało we Francji i znane jest od XVIII wieku.
• Składa się z cienkich blatów ciasta francuskiego wypełnionych budyniem lub bitą śmietaną. 
• Swoją nazwę zawdzięcza najsłynniejszemu władcy Francuzów - Napoleonowi I. 

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem sprawdzamy, skąd wzięło się słowo napoleonka.

Autorzy strony NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych" piszą: Co "napoleonka" ma wspólnego z Napoleonem? Jak to co? Francuskość!

Napoleonka - w tych miejscach, w których nie jest wypełniona kremem, budyniem lub bitą śmietaną - składa się z cieniutkich blacików ciasta francuskiego, a znana jest co najmniej od końca XVIII wieku. Najbardziej zaś znanym XIX-wiecznym Francuzem był Napoleon I. Niechaj więc najlepsze francuskie ciastko weźmie imię od najznamienitszego Francuza! "Słownik warszawski" notuje nazwę (ten) "napoleonek" z definicją "ciastko składające się z trzech części: jakiegoś ciasta, przekładane kremem, konfiturą" [SJPW, 14, 127].

Takie ciastko, jakie opisuje słownik, jadane było we Francji jako "ciastko neapolitańskie". Być może francuskie określenie "napolitain" - neapolitański - zostało przekształcone na "napoleoński". Nazwę "napoleonka" rozsławiła na pewno znana, przedwojenna, warszawska cukiernia "Napoleonka", mieszcząca się przy dawnym placu Napoleona (obecnie placu Powstańców Warszawy) i słynąca właśnie z pysznych "napoleonek". Niektórzy twierdzą nawet, że nie tylko rozsławiła nazwę, lecz ją stworzyła.

Posłuchaj

02:01 CZWORKA_ojczysty_napoleonka_ (mp3) 2023_11_22-07-30-40.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co napoleonka ma wspólnego z Napoleonem? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj