"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Choinka - świąteczna królewna

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Sprawdzamy, skąd się wzięła w naszym języku, i w naszych domach, choinka. 

Zwyczaj wstawiania do domu choinki przejęliśmy od Niemców dopiero w XIX w., najpierw w zaborze pruskim, potem stopniowo na terenie całego kraju. Wcześniej wieszaliśmy pod powałą podłaźniczkę

Foto: Africa Studio/Shutterstock

• Najpierw była choina, czyli "młody sosnowy lasek".
• Młodą sosenkę nazywano w gwarach choją.
• Choinka w znaczeniu "wiązka iglastych gałęzi" skojarzona z gwarową choją dała znaną nam dziś choinkę - "iglaste drzewko ozdabiane na święta Bożego Narodzenia". 
• Zanim w polskich domach zagościła choinka, królowała w nich podłaźniczka. 

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. Tym razem zajmujemy się choinką.

Autorzy strony NCK "Ciekawostki językowe / Ojczysty - dodaj do ulubionych" piszą: Najpierw była choina, czyli "młody sosnowy lasek" (tak jak brzezina "młody brzozowy lasek" czy olszyna "młody olchowy lasek"). Niewielka choina to choinka, a więc "choinka" to pierwotnie taki malutki sosnowy młodniak. Znaczenie "las, lasek sosnowy" - i choiny, i choinki - dość szybko rozszerzyło się do znaczenia "każdy las, lasek iglasty" i wzbogaciło o nowe, utworzone od niego znaczenie "pęk iglastych gałęzi". Młodą sosenkę nazywano w gwarach choją (do dziś pozostały nazwy miejscowe takie jak Chójki w Wielkopolsce, Choja na Mazowszu czy Chojna, Chojny, Chojno lub Chojnowo - w wielu regionach niemal całej Polski). Choinka w znaczeniu "wiązka iglastych gałęzi" skojarzona z gwarową choją dała znaną nam dziś choinkę - "iglaste drzewko ozdabiane na święta Bożego Narodzenia". Sam zwyczaj wstawiania do domu choinki przejęliśmy od Niemców dopiero w XIX w., najpierw w zaborze pruskim, potem stopniowo na terenie całego kraju. Wcześniej wieszaliśmy pod powałą podłaźniczkę (zwaną też bożym drzewkiem lub wiechą), pięknie przystrajaną różnymi ozdobami w zależności od regionu, albo też ‐ zwłaszcza na wschodzie Polski ‐ wstawialiśmy do izby snop zboża, zwany dziadem lub diduchem.

Posłuchaj

02:04 czwórka pierwsze słyszę 19.12.2023 ojczysty choinka.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Skąd w języku polskim wzięła się choinka? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 ___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

Język polski należy do najtrudniejszych języków świata. Badanie pochodzenia słów i ich ewolucji to fascynująca podróż przez historię i zwyczaje. Martyna Matwiejuk w audycji "Pierwsze słyszę" o godz. 7.30 do końca roku będzie wyjaśniać, dlaczego niektóre memy powodują, że "śmiejemy się do rozpuku", sprawdzi też językowy rodowód "kundla", skąd się wziął "majsterklepka" i jaką miarą jest "łut szczęścia". 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30, zaprasza Martyna Matwiejuk.

mat. pras./kd/aw/pj