- Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków.
- Kosmetyki naprawdę pochodzą z kosmosu, a ściślej rzecz biorąc: od "kosmosu".
- Oba te słowa w polszczyźnie pojawiły się dopiero w II połowie XIX wieku.
- Kosmos to słowo wywodzące się z greki - warto wiedzieć, jaki ma związek z francuskimi kosmetykami.
- Słowo "kosmetyki" pojawiło się w języku polskim w XIX wieku, same kosmetyki były jednak znane wcześniej.
W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe.
Eksperci od języka polskiego z Narodowego Centrum Kultury pytają: Wiecie, że taka sama cząstka kosm- w słowach "kosmetyk" i "kosmos" to wcale nie przypadek?
Kosmetyki naprawdę pochodzą z kosmosu, a ściślej rzecz biorąc: od kosmosu. W polszczyźnie i "kosmetyki" , i "kosmos" pojawiły się dopiero w drugiej połowie XIX wieku, kosmetyki jako zapożyczenie francuskie, a kosmos jako internacjonalizm.
Francuski rzeczownik "cosmétique", czyli "kosmetyka; sztuka upiększania ciała" i przymiotnik o takiej samej postaci "cosmétique", czyli "kosmetyczny; upiększający" mają w rodowodzie starogrecki przymiotnik kosmētikós, którego znaczenie "upiększający" jest wtórne wobec pierwotnego "porządkujący, organizujący" (dla tych, co wierzą, że piękno łączy się pojęciowo z porządkiem, a brzydota z chaosem, jest to zapewne oczywiste). Podobnie podwójne znaczenie miał również przodek owego greckiego przymiotnika - rzeczownik kosmētés (najpierw "organizator, prawodawca", później "sługa toaletowy", czyli ten, kto pomaga użytkownikom łaźni), wywodzący się z kolei od czasownika kosméein, oznaczającego zarówno "organizować, porządkować", jak i "upiększać". Bezpośrednim przodkiem tegoż czasownika był zaś grecki wyraz kósmos ("układ, ład, porządek"), który - pośrednio lub bezpośrednio - przeszedł do prawie wszystkich języków europejskich.
To, że kosmetyki trafiły do polszczyzny dopiero w XIX w., nie oznacza jednak, że nigdy wcześniej nie było ich na ziemiach polskich - po prostu znano je pod innymi nazwami.
01:57 czwórka pierwsze słyszę 19.03.2024 ojczysty kosmetyki.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Co łączy kosmos i kosmetyki? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.
___
Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.
Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk.
POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<
Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku - dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.
***
Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.
mat. pras./aw/wmkor
