Odznaczenie Polaków, ratujących Żydów w czasie II wojny światowej, jest dopowiadaniem polskiej, skomplikowanej historii.
17 listopada Prezydent Lech Kaczyński uhonoruje najwyższymi odznaczeniami państwowymi Polaków, którzy ratowali Żydów w czasie Holocaustu. Po raz pierwszy uczynił to rok temu, jesienią 2007 roku. Dopełnia w ten sposób prowadzoną przez siebie politykę przywracania właściwej roli historii w życiu państwowym, społecznym.
Lech Kaczyński jeszcze jako Prezydent Warszawy, doprowadził do otwarcia Muzeum Powstania Warszawskiego. To był bardzo ważny moment w naszych najświeższych dziejach. - Przywracanie pamięci o historii jest jednym z głównych zadań mojej prezydentury – zapowiedział przed wyborami na Prezydenta RP. Wybrany nie zapomniał o obietnicy. Swoje założenia polityki historycznej prowadził np. przy okazji 25-lecia stanu wojennego, czy honorując działaczy opozycji antykomunistycznej lat 80. oraz bohaterów ruchu oporu drugiej połowy lat 40., 50. Prezydent nie zapomina również o kombatantach Września 39 roku, czy uczestnikach II wojny światowej z jej wszystkimi frontami. To z inicjatywy prezydenta w sierpniu 2007 roku bardzo uroczyście obchodzone było święto Wojska Polskiego. A po kilku miesiącach miała miejsce, wspomniana, uroczystość uhonorowania bohaterstwa polskich cywilów, ratujących Żydów. Bohaterstwa w skali nieznanej żołnierzowi. - W tamtych czasach bronić życia Żyda, czy pochodzenia żydowskiego, to było ryzykowanie życia nie tylko swojego. To było ryzykowanie życia także całej rodziny, a w niejednym przypadku całej kamienicy, czy całej wsi – mówił Lech Kaczyński, inaugurując uroczystość w Teatrze Wielkim.
Tylko w Polsce, na jej terenach okupowanych przez Niemców, groziła kara śmierci za pomoc Żydom. Za taki czyn Niemcy uznawali właściwie każdy pozytywny kontakt z przedstawicielem prześladowanego narodu. Od udzielenia mu noclegu, poprzez podwiezienie furmanką, czy poczęstunek. Wyrok śmierci można było ściągnąć na siebie i najbliższych, także za… nie zgłoszenie donosu na ukrywającego się Żyda. O tych zagrożeniach mało się dziś mówi. Ta wiedza jest jednak bardzo ważna dla oceny bohaterstwa, determinacji tych Polaków, którzy zdecydowali się na pomoc Żydom.
Róża Stenko, dziś mieszkanka Izraela, tak wspominała czas ukrywania się: „Jedni pomagali nam rok – inni dwa miesiące, niektórzy parę dni tylko, ale drżę na wspomnienie, co by było, gdyby nie pomogli nam na te parę dni? Nawet ten, który mi udzielił noclegu na jedną noc tylko, niech będzie błogosławiony”. Odważnych Polaków ratujących jedną ukrywającą się osobę trzeba liczyć w dziesiątkach! Na każdym etapie tej akcji pomagającym groziła śmierć. Nie tylko groziła, bardzo często była wykonywana. Liczba polskich ofiar dotąd nie została ustalona, tak jak i nieznana jest liczba Żydów uratowanych przez Polaków. Dopiero w ostatnich latach ta część naszej historii zaczyna zyskiwać odpowiednią oprawę naukową, badawczą a także medialną. Ogromną zasługę na tym polu mają działania i inicjatywy Pałacu Prezydenckiego.
Tegoroczne uroczystości odznaczania Polaków za pomoc, jaką okazali Żydom w czasie ich prześladowania, poprzedzone zostały konferencją prasową. Wzięli w niej udział przedstawiciele Kancelarii Prezydenta RP, nowo powstającego Muzeum Historii Żydów Polskich, Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata oraz Stowarzyszenia „Dzieci Holocaustu” w Polsce. Bez ich ścisłej współpracy nie możliwe byłoby zorganizowanie uroczystości, gdyż bardzo ciężko ustalić nazwiska osób ratujących Żydów. Dzieje się tak głównie z powodu upływu czasu, coraz mniej z tych osób żyje. Wielu ludzi uważa, iż to, co wtedy robili, należało do ich obowiązku i nie jest czymś godnym wyróżnienia.
W odnajdywaniu osób ratujących Żydów pomagają stowarzyszenia działające w USA i Izraelu, skupiające Żydów ocalonych z Holocaustu. Nowo powstające Muzeum Historii Żydów Polskich za jedno ze swych najważniejszych zadań uznało przyspieszenie i usprawnienie metod mających ustalić kolejne listy Polaków zasługujących na odznaczenie. Pomóc w poszukiwaniu takich ludzi ma uruchamiany 17 listopada przez MHŻP portal www.sprawiedliwi.org.pl. Będzie on także informował o znanych już przypadkach ratowania Żydów przez Polaków.
Honorowanie przez Prezydenta RP osób, które ryzykując swym życiem, życiem najbliższych, ratowały ludzi pochodzenia żydowskiego, jest uzupełnieniem prowadzonego przez Izrael wyróżniania ludzi, m.in. Polaków, tytułem Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata. Jest jednocześnie niezbędnym dopowiadaniem polskiej, skomplikowanej historii.
G.E.