Historia Białorusi. Część 3: Bieżeństwo - wielki exodus roku 1915

Na początku I wojny światowej w guberniach białoruskich wprowadzono stan wojenny. Zabroniono działalności politycznej, strajków, demonstracji publicznych i zebrań, wprowadzono wojenną cenzurę i sądy polowe.

- Równocześnie władze rosyjskie wprowadziły szeroką kampanię propagandową, mającą na celu pobudzenie wojennego zapału poddanych – podkreślał prof. Oleg Łatyszonek w audycji Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej – Białoruś". – Także przez Białoruś przetoczyła się fala manifestacji, nabożeństw i uroczystych zebrań, deklarujących poparcie dla wojennego wysiłku państwa.

WIĘCEJ NA TEMAT BIAŁORUSI ZNALEŹĆ MOŻNA NA STRONIE RAPORT BIAŁORUŚ >>>>>

Choć nadal ukazywały się ważne białoruskie gazety – "Nasza Niwa" i "Bielarus" – to przez blisko rok aktywność białoruskiego ruchu narodowego była znacznie ograniczona. Jego siłę nadszarpnęło dodatkowo powołanie do carskiego wojska tysięcy Białorusinów.

Historia Białorusi. Część 1: Od Rogwołoda do Powstania Styczniowego

- Dopiero w kwietniu 1915 władze zezwoliły na utworzenie Białoruskiego Towarzystwa Pomocy Ofiarom Wojny w Wilnie. Przewodniczącym był Wacław Iwanowski, jego zastępcami – Antoni Łuckiewicz i Wacłau Łastouski. W czerwcu towarzystwo wystąpiło z odezwą do obywateli Białorusi, organizowało punkty żywienia, stołówki i internaty. Starło się też udzielać pomocy uchodźcom z terenów objętych działaniami wojennymi.

Bieżeństwo

Latem 1915 roku ruszyła wielka niemiecka ofensywa. Rozgromiona rok wcześniej pod Tannenbergiem i pokonana w maju pod Gorlicami armia rosyjska zmuszona była wycofywać się na całej linii. Padały kolejne linie rosyjskiej obrony.

- Ogromnym problemem stał się masowe uchodźstwo ludności z terenów zajmowanych przez Niemców, tzw. bieżeństwo. Wycofujący się Rosjanie stosowali taktykę spalonej ziemi. Wojska rosyjskie otrzymały rozkaz ewakuacji nie tylko mężczyzn zdolnych do noszenia broni, ale całych rodzin z dobytkiem. Żeby pobudzić ludność do ucieczki, władze rosyjskie, przy pomocy duchowieństwa prawosławnego, przeprowadziły szeroką akcję propagandową. Odwoływano się do uczuć patriotycznych, ale także rozpowszechniano plotki o barbarzyństwie Niemców – podkreślał historyk.

Pogłoski potwierdziły się zresztą częściowo: Niemcy bombardowali sporadycznie ciągnące na wschód tabory uchodźców, a w rejonie Pińska użyli przeciwko cywilom nawet broni gazowej. Exodus osiągnął olbrzymie rozmiary. W lipcu na jednej z dróg, na odcinku między Kobryniem i Baranowiczami znajdowało się ponad 400 tys. ludzi.

Historia Białorusi. Część 2: Narodziny ruchu narodowego

- Władze rosyjskie starały się jak najszybciej odtransportować bieżeńców w głąb Rosji. Stanowili oni poważne obciążenie dla systemu komunikacji i zaopatrzenia na zapleczu frontu. Obawiano się także, że zdesperowane rzesze uchodźców mogą stać się zarzewiem buntu, a nawet rewolucji – wyjaśniał prof. Oleg Łatyszonek.

Zrujnowana Białoruś

W 1916 roku w głębi Rosji doliczono się 1 340 tys. uchodźców z guberni białoruskich. W maju 1918 roku liczba ta zwiększyła się do ponad 2 mln. Białorusinów rozlokowano wzdłuż całej rozległości carskiego imperium – od Moskwy i Piotrogorodu, po daleką Syberię.

W 1916 roku front ustabilizował się, przecinając ziemie białoruskie. Zachód znalazł się pod okupacją niemiecką, wschód utrzymywał ciężar wyżywienia całej przyfrontowej armii carskiej. Przytłoczone grabieżczą polityką ziemie białoruskie biedniały z dnia na dzień. Sytuacji nie poprawiał fakt, że ponad połowa Białorusinów w wieku produkcyjnym poszła do wojska, a jedna trzecia gospodarstw pozostała pod opieką kobiet.

***

Polskie Radio - Serwisy specjalne dla Białorusi

Zarząd Polskiego Radia podjął decyzję o pilnym zmodyfikowaniu obowiązującej ramówki i wprowadzeniu na antenie Programu 1 Polskiego Radia specjalnych serwisów informacyjnych w języku białoruskim, które będą poświęcone obecnej sytuacji w tym kraju. Dzięki należącym do PR S.A. nadajnikom Radiowego Centrum Nadawczego w Solcu Kujawskim, Program 1 jest dostępny z "powietrza" na falach długich o częstotliwości 225 kHz na terenie prawie całej Europy i pokrywa zasięgiem całe terytorium Białorusi.

Specjalne serwisy informacyjne przygotowywane przez Sekcję Białoruską redakcji Polskiego Radia dla Zagranicy są emitowane 3 razy dziennie: rano po godzinie 6.30, w magazynie "W samo południe" po godzinie 12.00 oraz wieczorem po godzinie 22.00 w magazynie "Polska i Świat". 

bm