Opór stawiło niewiele ponad tysiąc bojowników. Siły przeznaczone do likwidacji getta były trzy razy większe. Składały się z żołnierzy, głównie Waffen-SS, i policjantów niemieckich, wspieranych przez artylerię i broń pancerną oraz pomocniczych oddziałów litewskich, łotewskich i ukraińskich. Dookoła muru getta granatowa policja utworzyła kordon, który miał zapobiec ucieczkom na stronę aryjską. Źle uzbrojeni i wyszkoleni powstańcy nie mieli najmniejszych szans w starciu z niemiecką machiną wojenną. Polskie Państwo Podziemne przeprowadziło w czasie walk w getcie kilka akcji dywersyjnych, skierowanych głównie przeciw posterunkom niemieckim po aryjskiej stronie muru getta. Powstańcom dostarczono również niewielką liczbę broni, a jeden z oddziałów AK, pod dowództwem Henryka Iwańskiego ps. "Bystry”, wziął udział w walkach na Muranowie, rozbijając oddział Łotyszy i niszcząc kilka pojazdów wroga. To skromne wsparcie nie mogło jednak wpłynąć na wynik walk.
Przeżyli aby umrzeć
Akcja zbrojnego oporu przeciwko likwidacji getta trwała do połowy maja 1943 roku. W czasie walk zginęło około 14 tysięcy Żydów - głównie cywilów. 8 maja 1943 roku samobójstwo popełnił przywódca powstania, Mordechaj Anielewicz. Osiem dni później Niemcy - na znak ostatecznego zniszczenia getta warszawskiego - wysadzili w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem. Po upadku powstania nastąpiła ostateczna eksterminacja mieszkańców getta i jego zniszczenie, nadzorowane przez generała SS Jürgena Stroopa. Wszystkich, którzy przeżyli powstanie, prawie 50 tysięcy osób, wywieziono do ośrodka zagłady w Treblince.
Dzielnica żydowska
Getto warszawskie zostało utworzone 2 października 1940 roku - na mocy dekretu szefa dystryktu warszawskiego Generalnej Guberni, Ludwiga Fischera, powołano "żydowską dzielnicę mieszkaniową". Rozporządzenie władz okupacyjnych przewidywało przesiedlenie do getta wszystkich Żydów mieszkających w Warszawie oraz tych, którzy postanowią przenieść się do stolicy. Getto warszawskie objęło prawie 3 kilometry kwadratowe centrum miasta, głównie tereny dzielnicy Muranów, które otoczono murem. Na początku 1941 roku było w nim 400 tysięcy Żydów, a w okresie szczytowym 460 tysięcy osób. Przeludnienie, terror i straszliwy głód towarzyszyły mieszkańcom dzielnicy żydowskiej od początku jej istnienia. Śmiertelność była bardzo wysoka - od października 1940 roku do połowy 1942 roku zginęła lub zmarła - głównie z powodu chorób i głodu - 1/4 mieszkańców getta.
Walka o godną śmierć
Komisarzem getta został Heinz Auerswald, odpowiedzialny za zbrodnie na ludności żydowskiej. Funkcje administracyjne w getcie sprawowały: Judenrat czyli Żydowska Rada Starszych oraz policja żydowska. Wykonywały zarządzenia i rozkazy władz hitlerowskich. Pod koniec lipca 1942 roku Niemcy rozpoczęli tak zwaną "Aktion Reinhard", w ramach której, w ciągu dwóch miesięcy ponad 300 tysięcy Żydów z getta warszawskiego przewieziono do obozu zagłady w Treblince. Po tej masowej deportacji, na terenie stołecznego getta pozostało około 60 tysięcy osób. Młodzież żydowska, świadoma nieuchronnej zagłady, 28 lipca 1942 roku utworzyła w getcie Żydowską Organizację Bojową.
(mf)
Aby wysłuchać relacji Katarzyny Wichowskiej, wystarczy wybrać "Powstanie w warszawskim getcie" w boksie "Posłuchaj" w ramce po prawej stronie.
"Sygnałów Dnia" można słuchać w dni powszednie od godz. 6:00.