11 czerwca 1937 specjalny trybunał Sądu Najwyższego ZSRS skazał na karę śmierci marszałka Michaiła Tuchaczewskiego, oskarżonego o zdradę i szpiegostwo. Po ogłoszeniu wyroku jeden z najsławniejszych dowódców Armii Czerwonej został przewieziony na Łubiankę i rozstrzelany.
Proces Tuchaczewskiego rozpoczął okres masowych represji w Armii Czerwonej. Od maja 1937 roku do września 1938 roku aresztowano lub usunięto z wojska ponad 35 tys. oficerów.
Kariera wojskowa
Marszałek Michaił Tuchaczewski był jednym z najwybitniejszych dowódców Armii Czerwonej po rewolucji październikowej. Ukończył Akademię Wojskową jeszcze za czasów carskich. Brał udział w I wojnie światowej. Znalazł się w niewoli niemieckiej, skąd udało mu się uciec. Po rewolucji październikowej wstąpił do tworzącej się Armii Czerwonej.
Sylwetkę marszałka przedstawił na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa dr Stanisław Kodź w październiku 1961 roku. - W partii żadnej roli nie odgrywał - mówił historyk. - Był po prostu wojskowym fachowcem. Dowodził Frontem Zachodnim podczas wojny polsko-bolszewickiej.
Michaił Tuchaczewski. Zdjęcie z albumu rodzinnego, 1904 r. Wikimedia Commons/cc. Fot.: Andrew69.
Czystka w armii
Przed aresztowaniem Michaił Tuchaczewski był szefem Sztabu Generalnego Armii Czerwonej. Jeszcze w połowie maja 1937 roku przewodniczył delegacji radzieckiej na pogrzeb króla Wielkiej Brytanii Jerzego V. Kilkanaście dni później, 22 maja został aresztowany.
Wcześniej NKWD zatrzymało jego najbliższych współpracowników. Oskarżono go o szpiegostwo i zdradę stanu. Dowody jego rzekomej zdrady, uzyskane za pośrednictwem niemieckiego wywiadu, zostały sfabrykowane w Berlinie z inspiracji podwójnego agenta, białogwardyjskiego gen. Nikołaja Skoblina, który działał na polecenie NKWD.
Razem z marszałkiem Tuchaczewskim zostali aresztowani: komendant Kijowa – gen. Iona Jakir, dowódca białoruskiego Okręgu Wojskowego, gen. Ijeronim Uborewicz, komendant garnizonu moskiewskiego – gen. Awgust Kork oraz gen. Robert Eideman, gen. Boris Feldman, gen. Witalij Primakow i były attaché wojskowy w Londynie – gen. Witowt Putna.
W niełasce Stalina
Represjom poddane zostały również rodziny skazanych. W przypadku Tuchaczewskiego NKWD aresztowało jego matkę, żonę, dwóch braci, cztery siostry, szwagierki oraz szwagrów. Córkę marszałka oddano do domu dziecka.
- Komunikat wydany przez komisarza ludowego spraw wewnętrznych Klimenta Woroszyłowa głosił, że wszyscy zostali oskarżeni o złamanie przysięgi wojskowej i zdradę Związku Radzieckiego na rzecz mocarstw obcych, prowadzących antysowiecką politykę - komentował dr Stanisław Kodź. - Celowo mieli obniżać siłę Armii Czerwonej, a ich ostatecznym celem miało być przywrócenie władzy obszarników i kapitalistów.
Rehabilitacja
24 lata później, w 1961 roku podczas zjazdu Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego sprawę rehabilitacji marszałka ZSRR Michaiła Tuchaczewskiego podjęła ówczesna minister kultury i członek prezydium KC KPZR, Jekaterina Furcewa. Dlaczego akurat wtedy?
- Przypuszczać należy, że chodziło o rozgrywkę Chruszczowa z grupą przeciwników w partii – stwierdził komentator.
Sam Chruszczow w czasie zjazdu KPZR miał zwrócić się do Malenkowa, Mołotowa i Kaganowicza z zapytaniem, kiedy mówili prawdę, czy wtedy, gdy skazywali Tuchaczewskiego i innych dowódców na śmierć, czy gdy po latach podnosili rękę za ich rehabilitacją.
Posłuchaj komentarza dr Stanisława Kodzia.