Świętuj 100. urodziny Jana Karskiego z radiową Jedynką >>>
- Swoją rolę odgrywa w tym do pewnego stopnia dwuznaczność stanowiska społeczeństwa żydowskiego do tego, co się działo w Europie podczas wojny. Obawa, by uniknąć oskarżenia, że Ameryka przystąpiła do wojny ze względu na sprawy żydowskie - powiedział Zbigniew Brzeziński wyjaśniając, że antysemityzm w Ameryce był powszechny i trwał do lat 60. XX wieku.
Zbigniew Brzeziński poznał Jana Karskiego będąc nastolatkiem. Karski, jadąc w czasie wojny do prezydenta USA Franklino D. Roosevelta, zatrzymał się w Kanadzie na spotkanie z Tadeuszem Brzezińskim, ojcem Zbigniewa i ówczesnym konsulem RP w tym kraju. Zbigniew Brzeziński przyznał, że najbardziej imponował mu fakt, iż Karski był emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej. Jednocześnie reprezentantem społeczności żydowskiej w Polsce, którego celem było pobudzenie świata zachodniego do działań. - Pamiętam wspólną kolację przy której ojciec zapytał o sytuację Żydów w Polsce. Karski odpowiedział: oni wszyscy są mordowani, kobiety, dzieci i starcy - powiedział Zbigniew Brzeziński w rozmowie z Markiem Wałkuskim. Późniejszy doradca Cartera wspominał, że to było wstrząsające. - Czuło się w nim misję, a jednocześnie widać było na jego rękach cięciach po próbie samobójczej - dodał Brzeziński. Podczas jednej z misji Karskiego aresztowało Gestapo. Po brutalnych przesłuchaniach próbował popełnić samobójstwo obawiając się, że podczas kolejnych tortur może zdradzić Niemcom informacje o polskim Podziemiu. Odratowany, trafił do więziennego szpitala, z którego został odbity dzięki pomocy Związku Walki Zbrojnej.
Zobacz serwis specjalny II wojna światowa >>>
Zdaniem Brzezińskiego, Karski liczył na pobudzenie sumienia Zachodu. - Spodziewał się wyrazistej reakcji od prezydenta USA Franklino D. Roosevelta. Natomiast z tego, co częściowo słyszałem od mojego ojca, był zaszokowany brakiem reakcji prezydenta USA - powiedział Brzeziński. - Nie wiem, co chodziło po głowach Roosevelta i jego doradców, kiedy tego typu sprawozdanie o Holokauście nadeszło od przywódców Polskiego Państwa Podziemnego - dodał.
>>>Zapis całej rozmowy
Zdaniem Brzezińskiego, alianci mogli zareagować, gdyby informacje o zagładzie Żydów przekazane przez Karskiego potraktowali poważnie. - Można wyobrazić sobie naloty na obozy zagłady, zniszczenie ich otoczenia i tym samym umożliwienie więźniom ucieczki - powiedział. Jak jednak zauważył, faktem pozostaje, że nawet najpoważniejsza prasa amerykańska, nie zareagowała na jego sprawozdania. Dopiero pod koniec II wojny światowej ukazały się artykuły o mordowaniu Żydów. We wcześniejszym okresie, błagalne sygnały z Polski, spotkały się z bojkotem.
HISTORIA w portalu PolskieRadio.pl >>>
Brzeziński spotykał też Jana Karskiego po wojnie. Karski odegrał już swoją rolę historyczną. Jego książka o Polsce Podziemnej była bestsellerem w USA. Jego misja ws. ratowania Żydów nie osiągnęła jednak spodziewanego rezultatu. Zdaniem Brzezińskiego było to dla Karskiego źródłem wielkiej bolączki.
Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy.
(tj/ag)