Po latach obserwacji naukowiec przyznaje, że największe wrażenie zrobiło na niej misterium w Kalwarii Pacławskiej. - Tamto misterium również ze względu na budowę samej Kalwarii i możliwość przejścia po tych górach razem z aktorami zrobiło na mnie takie wrażenie, że rzeczywiście jest w tym przypadku wkład własny i trud, który uczestnik misterium musi w to włożyć. Na wiosnę pokonanie tak błotnistej drogi jest pewnym mozołem - opowiada dr Baraniecka-Olszewska.
Choć jest to zaledwie symboliczne odwzorowanie Jerozolimy, pozwala uzmysłowić sobie drogę Męki Pańskiej. Najstarsze misteria Męki Pańskiej w Polsce odbywają się od XVII wieku w Kalwarii Zebrzydowskiej. - To pierwsze i najpełniejsze misterium kalwaryjskie, ponieważ jest to jedyne polskie misterium, które dzieje się podczas całego wielkiego tygodnia. Większość polskich misteriów odbywa się w jeden dzień, ewentualnie w ciągu dwóch dni - wyjaśnia etnolog. W tym aspekcie misterium to stanowi fenomen na tle innych widowisk tego typu w kraju i punkt odniesienia dla innych przedstawień.
Ile w ciągu Wielkiego Tygodnia odbywa się takich misteriów na terenie Polski? - Trudno powiedzieć, bo misteria religijne, wystawiane w miejscach sakralnych pączkują: pojawiają się nowe, inne zanikają. Trudno zdobyć informacje o wszystkich, które się odbywają, ale na pewno jest ich kilkadziesiąt - komentuje naukowiec.
Większość misteriów powstało w XX wieku, a znaczny ich wzrost odnotowano po roku 1989. - Zmiana ustroju politycznego pozwoliła na taki rozkwit, tzn. religia, w tym również misteria, w pełniejszy sposób trafiła do sfery publicznej. Stały się one formą ekspresji religijnej, która pozwalała zaangażować wiele osób i dać im możliwość przygotowania do świąt Wielkiejnocy i przeżywania Wielkiego Postu - wyjaśnia naukowiec. Na wzrost ich popularności wpłynęło również to, że pojawił się taki trend i moda na nie.
Wieczór odkrywców >>> słuchaj na moje.polskieradio.pl
Dlaczego wierni chcą oglądać Mękę Pańską? Skąd w nas potrzeba patrzenia na cierpienie? - We współczesnej kulturze potrzebujemy coraz więcej bodźców wizualnych, które dostarczają nam dodatkowych emocji i angażują w wydarzenia, ale jest to tylko powierzchowny poziom. W rzeczywistości unaocznienie pomaga i większość uczestników misteriów przywołuje potem te sceny w swoich liturgicznych przeżyciach religijnych - mówi etnolog.
Polskie misteria pasyjne przybierają bardzo różnorodne formy - od przedstawień kameralnych po profesjonalne inscenizacje religijne z wykorzystaniem nowoczesnej techniki. Doświadczenia wywołane uczestnictwem w tego typu przedsięwzięciach daleko wykraczają poza doznania związane z liturgią. Jaki jest ich mechanizm? Dlaczego ta niemal popkulturowa poetyka przedstawień wielkanocnych ma tak ogromny wpływ na wiernych? Jak wizualizacja wzmacnia religijny przekaz? Posłuchaj całej rozmowy.
Nauka w portalu PolskieRadio.pl >>>
W audycji gościła dr Kamila Baraniecka-Olszewska, etnolog, której zainteresowania badawcze skupiają się wokół form ekspresji religijnej.
"Naukowy zawrót głowy" poprowadziła Katarzyna Kobylecka.
sm/ag