12 lutego 1804 roku zmarł Immanuel Kant, jeden z najwybitniejszych filozofów.
Myśliciel ten kierował się maksymą: "Niebo gwiaździste nade mną i prawo moralne we mnie". Filozof z Królewca poddawał znane mu osiągnięcia nauki przeglądowi oraz krytycznej ocenie. Nic dziwnego, że często rozgranicza się dorobek filozofii na okres przed i po Kancie.
– On nie tylko dał impuls filozofom i przyrodnikom, by stworzyć prąd o nazwie neokantyzm, ale jego siła, oddziaływanie inspirujące jest tak wielkie, że w rozmaitych systemach filozoficznych można odnaleźć ślady Kanta – zaznaczała prof. Maria Szyszkowska w audycji "Alfabet filozofów", nadanej w 2004 roku.
28:56 Kant_cz1.mp3 O życiu, dziele i poglądach Immanuela Kanta mówi prof. filozofii Maria Szyszkowska, aud. Witolda Malesy z cyklu "Alfabet filozofów" cz. 1. (PR,, 4.02.2004)
28:32 Kant_cz2.mp3 O dorobku filozoficznym, języku prac, sposobie formułowania poglądów Immanuela Kanta mówi prof. filozofii Maria Szyszkowska, aud. Witolda Malesy z cyklu "Alfabet filozofów" cz. 2. (PR, 11.02.2004)
Przed Kantem i po nim
Choć wychował się w biednej rodzinie, zdobył gruntowne wykształcenie. Szerokie kontakty zdobył dzięki nauczaniu dzieci z bogatych domów. Spotkania z wykształconymi i oświeconymi umysłami wywarły wielki wpływ na rozwój jego myśli filozoficznej.
Podobno do swojego najwybitniejszego dzieła pt. "Krytyka czystego rozumu" przygotowywał się przez wiele lat, choć samo pisanie zajęło mu niewiele czasu. Ten czynnik mógł mieć wpływ na chaotyczną konstrukcję utworu. – Aby przemyśleć myśl Kanta, zawartą w tym dziele nie należy zaczynać czytania od pierwszej strony, lecz od "którejś" – mówiła prof. Maria Szyszkowska. – Ja osobiście podziwiam styl Kanta. On jest zawiły, ale ogromnie piękny.
Kant z Bogiem czy bez?
Kant przyjmował istnienie Boga, ale jego koncepcja moralności nie odnosi się do Absolutu. Moralność bowiem powinna wynikać nie ze strachu przed Bogiem, ale ma być celem samym w sobie.
– Etyka Kanta, jego cała koncepcja moralności, ma charakter autonomiczny – wyjaśniała prof. Szyszkowska. – Oznacza to, że człowiek staje się moralny nie drogą nauki, co mu wolno, a czego nie. Człowiek staje się moralny wtedy, gdy żyje z poczuciem obowiązku, z imperatywem kategorycznym.
– Kant używał terminu "czysty rozum", ażeby podkreślić, że w człowieku są dwie władze poznawcze: zmysły, dzięki którym stykamy się ze światem oraz rozum – podkreślała prof. Maria Szyszkowska. – Czysty rozum jest siłą poznawczą działającą niezależnie od tego, jakie informacje uzyskujemy, jakie wrażenia odbieramy ze świata przy pomocy zmysłów.
Ideały wcielane w życie
– Stajemy się pełnym człowiekiem, o ile w naszym życiu odgrywają rolę określone ideały i o ile działamy zgodnie z naszymi przekonaniami – mówiła o filozofii Immanuela Kanta gość audycji.
Na uznaniu rozdzielności, ale i silnego związku tych czynników polegał nowy racjonalizm i empiryzm Kanta. Filozof zaznaczał też, że jeżeli przestajemy poznawać, a opieramy się tylko na samych zmysłach, nie poznamy prawdy.
Immanuel Kant całe swe życie poświęcił nauce. – Kant całkiem świadomie wybrał życie samotnicze – mówiła prof. Szyszkowska. – Mieszkał sam, ale nie wiem, czy słuszne jest to określenie "życie samotnicze", ponieważ towarzyszył mu nieustannie kamerdyner, który był jego powiernikiem.
Gdy umarł, na pewien czas filozofie innych myślicieli zdominowały dyskusję. Chociaż Immanuel Kant żył w epoce oświecenia, to jego myśl była całkowicie odmienna od myśli tych, którzy oświecenie tworzyli. 60 lat po śmierci nastąpił powrót do jego filozofii i myśl ta już nigdy nie została zapomniana.
mb