Genialny kryptolog. Jak Marian Rejewski złamał kod Enigmy

Marian Rejewski, matematyk i kryptolog, razem z Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim złamał kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.

Niemożliwe stało się możliwe

W 1932 roku na młodego asystenta na wydziale matematyki Uniwersytetu Poznańskiego zwróciło uwagę Biuro Szyfrów Wojska Polskiego. Wkrótce potem zdolny naukowiec rozpoczął pracę, której celem było odczytywanie zaszyfrowanej przez Enigmę niemieckiej korespondencji wojskowej.

Maszyna ta, używana już wcześniej w cywilnej wersji do korespondencji handlowej, mogła wytworzyć niewyobrażalną, wręcz kosmiczną liczbę kombinacji literowych, niemożliwych w ówczesnych czasach do złamania.

- Liczba kombinacji szyfrowych Enigmy, uwzględniając same tylko połączenia wtyczkowe, wynosiła 100391791500. Uwzględniając tak zwane walce odwracające - 7905875085625. Uwzględniając możliwości wirników szyfrujących około 4 septylionów – pisał w książce "W kręgu Enigmy" Władysław Kozaczuk.

Nie dziwi zatem pewność i poczucie bezpieczeństwa hitlerowskich szyfrantów, którzy uważali swój system za nierozwiązalny. Marian Rejewski, niezrażony tą reputacją, zaatakował Enigmę niestosowaną dotąd w kryptologii metodą matematycznej kombinatoryki. Przy wsparciu francuskiego wywiadu, który dostarczył materiały uzyskane od kupionego agenta niemieckiego, Marian Rejewski, Henryk Zygalski i Jerzy Różycki zrekonstruowali system wewnętrznych połączeń Enigmy.

Ośrodek w Pyrach

W 1938 roku polscy kryptolodzy jako jedyni na świecie odczytywali już większość przechwytywanych depesz niemieckich. W zakonspirowanym w Lasach Kabackim ośrodku w Pyrach Polacy skonstruowali szereg pomysłowych urządzeń do szybkiego odczytywania depesz niemieckich oraz skonstruowali repliki Enigmy.

- Rola polskich kryptologów w pokonaniu Enigmy była decydująca - mówił pisarz Dermot Turing w rozmowie z portalem PolskieRadio.pl. Zobacz i posłuchaj:

Wyścig z czasem

W przededniu wybuchu II wojny światowej bezcenne materiały przekazano francuskim i brytyjskim sojusznikom. Sami matematycy zostali zaś ewakuowani przez Rumunię do Francji. Tam pracowali kolejno w komórce kryptologiczno-wojskowej pod Paryżem i w ośrodku radio-wywiadowczym koło Marsylii.

Po klęsce Francji w 1940 roku ośrodek został zlikwidowany, a Rejewski po dramatycznych przejściach dotarł do Anglii. Tak wspominał swój pobyt na Wyspach w wydanych po latach pamiętnikach: "W takich to zmienionych warunkach podjęliśmy znów naszą pracę tak nagle przerwaną we Francji. Trzeba było szybko uporać się z najnowszym systemem kodów i szyfrów SS, gdyż wyścig z czasem stawał się sprawą najistotniejszą. Wojna wkraczała w rozstrzygającą fazę, a każdy odczytany rozkaz mógł oszczędzić strat armiom sojuszników".

Niewielka polska placówka do końca wojny rozszyfrowała tysiące depesz o ogromnym często znaczeniu dla brytyjskiego wywiadu i antyhitlerowskiego ruchu oporu w Europie.

Po zakończeniu wojny Marian Rejewski wrócił do rodzinnej Bydgoszczy. W 1967 roku ujawnił swój udział w złamaniu szyfru Enigmy. Zmarł 13 lutego 1980 roku.

mjm/im