Film w warstwie podstawowej opowiada o Andrzeju (gra go Andrzej Łapicki), który chodząc po Warszawie wspomina różne wydarzenia ze swojej przeszłości, szczególnie z czasów wojny, gdy był partyzantem i musiał wykonać wyrok śmierci na zdrajcy. Te wspomnienia są odtworzone w formie retrospekcji, które niekiedy trudno odróżnić od rzeczywistości lat 70., kiedy toczy się akcja.
Alter ego
Andrzej spotyka wiele bliskich osób, które już nie żyją, ale ożywają dzięki jego wyobraźni: ojciec, żydowski kolega ze szkoły czy przyjaciel Maks (Gustaw Holoubek). Wiele tych wizji napędzają wyrzuty sumienia albo niepewność, czy postąpił słusznie.
Sporo w tej historii reżyser (i zarazem twórca scenariusza) zapożyczył z własnego życia.
- Andrzej Łapicki gra tu alter ego samego Tadeusza Konwickiego, podobnie jak parę lat wcześniej zagrał alter ego Andrzeja Wajdy w filmie "Wszystko na sprzedaż" - mówił filmoznawca, dr Miłosz Stelmach w audycji Katarzyny Kobyleckiej w Polskim Radiu. - Bohater wspomina czasy II wojny światowej - Tadeusz Konwicki przeżył wojnę - w której robi bilans własnego życia, podróżując po współczesnej Warszawie, trochę zniekształconej - dodawał.
24:10 2polskie kino późnego modernizmu.mp3 Polskie kino późnego modernizmu. Audycja Katarzyny Kobyleckiej z cyklu "Skarbiec nauki polskiej". (PR, 25.03.2020)
Z życia i pisania
Tadeusz Konwicki był - jak twierdzi Miłosz Stelmach - nawet bardziej pisarzem niż reżyserem i wszystkie jego filmy są mocno zakorzenione w literaturze i jego własnym pisarstwie, które z kolei mocno opiera się na doświadczeniach z młodości spędzonej na Wileńszczyźnie.
- "Jak daleko stąd, jak blisko" to wariacja na temat jego "Wniebowstąpienia" - mówił krytyk Andrzej Werner w audycji Jacka Wakara w Polskim Radiu. - W połączeniu z innymi wątkami - tam są persewerujące wątki, które pojawiają się w bardzo wielu utworach literackich i filmowych - dodawał.
54:29 1kino tadeusza konwickiego.mp3 Kino Tadeusza Konwickiego. Audycja Jacka Wakara z cyklu "O wszystkim z kulturą". (PR, 03.02.2015)
Film ten powstał niedługo po manifestacyjnym odejściu Konwickiego z PZPR, na fali zmian i rozluźnienia po 1968 roku i wątki związane z tymi wydarzeniami też się tam znalazły.
Na marginesie
"Jak daleko stąd, jak blisko" należy do nurtu kina późnego modernizmu, który rozpowszechnił się w Polsce po 1968 roku i charakteryzował się osobistą wypowiedzą twórców w dziełach filmowych, dominacją nastroju i stylu nad fabułą, transgranicznością (Żuławski) twórców oraz autorskimi inscenizacjami na uboczu głównego nurtu kręconymi w pełni w kolorze.
- Jesteśmy już po '68 roku, czyli czasie wielkiego wzmożenia politycznego, nie tylko w Polsce ale i na świecie - opowiadał Miłosz Stelmach w Polskim Radiu. - Kino zdystansowane, intelektualne staje się trochę passe, ludzie chcą trochę większego zaangażowania politycznego. Następuje też poczucie zmęczenia i znużenia tą poetyką i stąd wywodzi się specyficzny rodzaj pesymizmu tego kina, ono jest późne nie tylko dlatego, że następuje później, ale nosi w sobie też poczucie późności, przeczucie końca, bycia zmierzchową formacją - tłumaczył badacz.
Mimo że w owym czasie twórcy kina coraz częściej wyjeżdżali za granicę i odnosili sukcesy na najważniejszych festiwalach (Kawalerowicz, Wajda), to z drugiej strony pojawiały się także poważne ograniczenia dla twórców niepokornych i dzieł niewygodnych politycznie. Do takich - o dziwo - należał i "Jak daleko stąd, jak blisko", który został zgłoszony na festiwal w Cannes i dostał się nawet do konkursu, ale został wycofane przez ministra kultury. Miał szansę odnieść tam duży sukces - dziś film Tadeusza Konwickiego docenia się za niezwykle twórcze zastosowanie środków inscenizacyjnych do przedstawienia poetyki snu.
az