Nie dla śmierci stworzony, więc nie myślisz o niej.
John Keats, "Oda do słowika", fragm.
02:01 john keats___d 35151_tr_0-0_40c8dcf9[00].mp3 Helena Komorowska o twórczości Johna Keatsa. Fragmenty audycji "John Keats. Szkic do portretu" (PR, 1976)
Przyszedł na świat w 1795 roku. Należał – obok George’a Byrona i Percy’ego B. Shelleya – do już drugiego pokolenia angielskich romantyków. Pierwsi byli William Wordsworth, Samuel Taylor Coleridge czy William Blake.
Wpłynął na następnych twórców języka angielskiego: Alfreda Tennysona, Algernona Ch. Swinburne’a, a nawet, to już czasy współczesne, Williama Butlera Yeatsa. Był ważny dla poetów z wielu innych krajów, choćby dla Zbigniewa Herberta.
John Keats - bo o nim mowa – żył krótko i bez świadomości, jak ważne zajmie miejsce w historii europejskiej kultury. Zresztą, czy syn stajennego mógł liczyć na to, że dostanie się do poetyckiego panteonu?
Poeta u chirurga
Ojciec Johna Keatsa zajmował się końmi, był właścicielem zajezdnej stajni. Zmarł w wyniku wypadku, gdy John (jedno z jego pięciorga dzieci) miał dziewięć lat. Rodzina przeprowadziła się wówczas z podlondyńskiego Moorgate do Edmonton.
Tu Johnem zajęła się babka. Z powodzeniem, gdyż wysłała wnuka do prywatniej szkoły, w której młody chłopak odkrył (jako już nastolatek) pasję do literatury. Porwał go świat książek, języka łacińskiego, kultury antycznej. Przetłumaczył nawet, prozą, "Eneidę" Wergiliusza!
Po śmierci matki w 1810 roku John, decyzją jego prawnego opiekuna, rozpoczął pięcioletnią praktykę u miejscowego chirurga. Ta daleka od lirycznych uniesień praca nie przeszkodziła Johnowi w rozwijaniu jego literackich pasji. Kiedy odkrył zaś "The Faerie Queene", epos Edmunda Spensera, odnalazł drugie, obok antyku, źródło dla swojej poetyckiej wyobraźni: fascynujący świat średniowiecza.
"Rudowłosa dziewczyna i rycerz" Franka Bernarda Dicksee. Obraz jest powstał pod wpływem ballady Johna Keatsa "La Belle Dame Sans Merci". Fot. Wikimedia/dp
Twórcza dojrzałość
W 1817 roku, w wieku 22 lat, John Keats wydał swój pierwszy zbiór wierszy. Rok później kolejny, zawierający kunsztowne poematy czy ballady. – Zadziwia u niego różnorodność wątków i bogactwo wizji poetyckiej. Keats pisze wzniosłe hymny i sonety zdumiewające powagą w odbieraniu świata przez przecież tak młodego jeszcze poetę – mówiła w Polskim Radiu Helena Komorowska.
– Zaduma Keatsa nad życiem i śmiercią, estetycznym kryteriami prawdy i piękna świadczą o jego wielkiej dojrzałości twórczej – podkreślała dziennikarka. – Od legend z pieśni rybałtów, z których Keats snuje nastrojowe opowieści, przechodzi on do ludowych ballad, wyrażając w ten sposób swoją admirację dla średniowiecza. A pamiętajmy, że pociągał go również hellenizm wraz z przynależnymi tej epoce humanizmem i estetyką.
W cieniu śmierci
Wspomniane tu, charakterystyczne dla twórczości Keatsa, refleksje nad życiem czy przemijaniem wiązały się z osobistą sytuacją poety. W 1818 roku podczas podróży z przyjacielem do Irlandii nabawił się poważnego przeziębienia. Zapadł na gruźlicę, która z roku na rok pozbawiała go sił.
Drugim istotnym biograficznym tłem dzieła Keatsa była miłość poety do Fanny Brawne – uczucie odwzajemnione, ale rozwijające się w cieniu śmierci, która zdawała się być coraz bliżej (romans ten stał się kanwą filmu "Jaśniejsza od gwiazd" w reżyserii Jane Campion).
***
Czytaj także:
***
Świadomość kurczącego się czasu sprawiała, że John Keats - mimo nieprzychylnych mu głosów krytyków - spieszył się z pisaniem, z przekazaniem swojej wiary w jedność życia i sztuki. "Piękno jest prawdą, prawda pięknem! – oto. / Co wiesz na ziemi i co wiedzieć trzeba", podkreślał na zakończenie swoje słynnej "Ody do urny greckiej".
A czasu – co Keats niejako w swoich wierszach przewidział – miał niewiele. Na początku 1820 roku doznał pierwszego gruźliczego krwotoku. Za radą lekarzy udał się, wraz z przyjacielem, do Włoch. Przebywali najpierw w Neapolu, później w Rzymie. W Wiecznym Mieście Keats mieszkał w ciasnym mieszkaniu przy Piazza di Spagna, tuż obok słynnych Schodów Hiszpańskich.
Zmarł 23 lutego 1821 roku.
Na rzymskim nagrobku Keatsa wyryto – na prośbę poety – epitafium: "Here lies one whose name was writ in water". "Tutaj spoczywa ten, którego imię zapisano na wodzie".
jp
Źródła:
Zygmunt Kubiak, "John Keats", w: tegoż, "Wędrówki po stuleciach", Wydawnictwo Znak, Kraków 1969.