Polska, podobnie jak inne państwa podporządkowane ZSRS, ze względu na stanowisko Moskwy, nie mogła przystąpić do tego projektu.
Plan przedstawiony 5 czerwca 1947 roku na Uniwersytecie Harvarda przez sekretarza stanu USA George'a Marshalla dotyczył ekonomicznej pomocy dla państw Europy i był następstwem ogłoszonej w marcu tego roku przez prezydenta Harry`ego Trumana tzw. doktryny powstrzymywania.
Dotyczyła ona przeciwstawiania się globalnej ekspansji komunizmu i Związku Sowieckiego. Stany Zjednoczone zdawały sobie sprawę z tego, że bez uzdrowienia sytuacji gospodarczej w krajach zrujnowanych działaniami wojennymi trudno będzie walczyć z komunistycznymi wpływami.
W swoim wystąpieniu 5 czerwca 1947 roku Marshall nie mówił jednak otwarcie o tym, że przedstawiana przez niego propozycja politycznie skierowana jest przeciwko Moskwie.
- Jest rzeczą logiczną, że Stany Zjednoczone powinny uczynić wszystko, co leży w mocy, żeby dopomóc do przywrócenia światu normalnego zdrowia gospodarczego, bez czego nie może być mowy o równowadze politycznej i zapewnieniu pokoju. Nasza polityka jest wymierzona nie przeciwko jakiemukolwiek krajowi czy doktrynie, ale przeciwko głodowi, ubóstwu, rozpaczy i chaosowi - stwierdzał amerykański sekretarz stanu.
Konsekwencją ogłoszenia przez Stany Zjednoczone propozycji pomocy gospodarczej dla Europy było zorganizowanie międzynarodowej konferencji w Paryżu, którą zaplanowano na 12 lipca 1947 roku. Zaproszono na nią większość państw europejskich w tym także Polskę. Podjęto również rozmowy na temat uczestnictwa w zaplanowanym spotkaniu ZSRS. Reakcja polskiego rządu i premiera Józefa Cyrankiewicza na zaproszenie była w zasadzie pozytywna. Komunistyczne władze liczyły, że amerykańska pomoc znacznie ułatwi i przyspieszy odbudowę zniszczonego kraju. Podobnie na propozycję USA zareagowano w Pradze i Belgradzie.
Odrzucenie przez Moskwę zaproszenia na konferencję paryską przesądziło jednak o tym, że nie wzięła w niej udziału także Polska oraz inne kraje Europy Środkowo-Wschodniej podporządkowane ZSRS. 9 lipca minister spraw zagranicznych Zygmunt Modzelewski wręczył ambasadorom Francji i Wielkiej Brytanii w Warszawie notę odrzucającą zaproszenie do Paryża, w której znalazł się protest przeciwko uprzywilejowanej pozycji Niemiec w odbudowie Europy.
Realizacja planu Marshalla rozpoczęła się w 1948 roku. Rząd Stanów Zjednoczonych na pomoc dla krajów europejskich przeznaczył 17 miliardów dolarów. Z tej sumy wykorzystano 13,5 miliarda. Największymi beneficjentami amerykańskiej pomocy były Wielka Brytania (3,5 mld) i Francja (2,7 mld). Włochy i Niemcy Zachodnie(przyszła Republika Federalna Niemiec) otrzymały po 1,5 mld.
Gospodarka zachodnioeuropejska wkroczyła na drogę odbudowy i integracji, czego dowodem było utworzenie 22 września 1947 roku Europejskiej Organizacji Współpracy Gospodarczej.
Działania ekonomiczne podjęte przez USA okazały się efektywne i przyczyniły się w ogromnym stopniu do gospodarczego rozwoju w Europie Zachodniej oraz skutecznego zahamowania komunistycznej ofensywy ideologicznej.
PAP/pd