23 kwietnia 1935 roku Sejm uchwalił konstytucję kwietniową. Miesiąc później podpisał ją prezydent Ignacy Mościcki. Dzień po złożeniu przez niego podpisu nowy akt prawny wszedł w życie.
Prace nad przygotowaniem zmian w ustawie zasadniczej trwały kilka lat, a główne jej tezy przedłożono Sejmowi w styczniu 1934 r. w sprawozdaniu z prac Komisji Konstytucyjnej, na czele której stał Stanisław Car.
Powszechnie było jednak wiadomo, że głównym ideologiem nowych rozwiązań ustrojowych był Walery Sławek, reprezentujący w tym zakresie poglądy marszałka Józefa Piłsudskiego.
O konstytucji kwietniowej i okolicznościach jej wprowadzenia mówił Michał Kołodziej w audycji z cyklu "Podręcznik historii najnowszej" nadanej na antenie Rozgłośni Polskiej RWE w 1985 roku.
09:01 Uchwalenie konstytucji kwietniowej - Podręcznik.mp3 Uchwalenie konstytucji kwietniowej, sytuacja polityczna w Polsce po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego 12 maja 1935 - aud. Michała Kołodzieja. (RWE, 1985)
09:13 wiek xx - rok 1935___2759_00_iv_tr_0-0_10800565d5ab110f[00].mp3 Prof. Janusz Osica przybliżył kulisy uchwalenia oraz znaczenie konstytucji kwietniowej w audycji Andrzeja Sowy pt. "Kronika dwóch tysiącleci. Wiek XX - rok 1935". (PR, 27.10.2000)
Protesty opozycji
- Opozycja sejmowa próbowała do zmiany konstytucji nie dopuścić, bojkotując obrady nad jej tezami - komentował autor - W rezultacie jednak bojkot ten umożliwił na forum sejmowym przeforsowanie projektu.
Po burzliwych obradach i protestach opozycji, wskazującej, że nowa konstytucja ograniczy swobody obywatelskie, projekt został przesłany do Senatu. Tu obóz sanacyjny dysponował większą liścią głosów niż w izbie niższej parlamentu, a mimo to obrady w Senacie trwały niemal rok. Po poprawkach, projekt ponownie został przedłożony Sejmowi.
Wzmocnienie roli prezydenta
23 marca 1935 Sejm przyjął poprawki Senatu."Za" głosowało 290 posłów, przeciw było 139 parlamentarzystów. Miesiąc później, 23 kwietnia 1935 Konstytucja została podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego i weszła w życie.
Najbardziej istotną zmianą wprowadzoną było ustanowienie zwierzchniej roli prezydenta w stosunku do rządu oraz parlamentu.
- Nowa konstytucja utrwalała już system rządów wprowadzanych po przewrocie majowym przez marszałka Piłsudskiego - mówił Michał Kołodziej. - Zarzucano jej przede wszystkim forsowanie nadrzędnej roli państwa kosztem swobód obywatelskich.
Obywatel miał zapewnioną równość wobec prawa, możliwość rozwoju wartości osobistych oraz wolność sumienia, słowa i zrzeszeń, ograniczone jednak przez dobro powszechne, ponieważ żadne działanie nie mogło stanąć w sprzeczności z celami państwa, wyrażonymi w jego prawach.
Uprawnienia prezydenta
Znacznie wzrosły, w porównaniu z konstytucja marcową, uprawnienia prezydenta. Był "odpowiedzialny przed Bogiem i historią". Sprawował władzę zwierzchnią względem parlamentu i rządu - jednolitą i niepodzielną. Mógł mianować premiera i ministrów, zwoływać i rozwiązywać Sejm i Senat, wyznaczać terminy ich sesji, powoływać 1/3 senatorów. Posiadał także prawo wskazania następcy na czas wojny, kandydata na prezydenta, mianowania lub odwołania Naczelnego Wodza. Dysponował prawem łaski, wydawania dekretów w czasie wojny, zarządzenia powszechnego głosowania.
Centralizacja władzy państwowej, którą wprowadzała konstytucja kwietniowa, nie była jedynie wymysłem polskim. Podobne rozwiązania ustrojowe zastosowano w innych krajach europejskich. Wzmacniały się agresywne systemy totalitarne po obu stronach naszej granicy. Rósł w siłę niemiecki faszyzm i sowiecki komunizm. Świat zmierzał ku II wojnie światowej.
Posłuchaj komentarza Michała Kołodzieja na temat konstytucji kwietniowej.
bs