Neron. Tyran i despota o duszy artysty

Neron zmarł 9 czerwca 68 roku w Rzymie. Popełniając samobójstwo, miał powiedzieć: "Jaki artysta ginie we mnie".

Tyran i despota – to pierwsze skojarzenia z osobą jednego z najkrwawszych cesarzy rzymskich Nerona. Jego losy przedstawiła Elżbieta Kollat w audycji z cyklu "Akademia młodych" w 1995 roku.

- Wydawać by się mogło, że Neron żył długo. Opis jego rządów w zasadzie wypełnia całą powieść "Quo vadis" Henryka Sienkiewicza, ale w chwili śmierci miał zaledwie 31 lat - mówiła we wstępie autorka programu, którego gościem był filolog klasyczny, Jerzy Kaczyński.

Pod bacznym okiem Seneki

Wychowawcą Nerona, syna Gnejusza Domitiusza Ahenobarbusa i Agrypiny Młodszej, późniejszej żony cesarza Klaudiusza, był pisarz, poeta i filozof Seneka Młodszy. Z chłopcem wiązano wielkie nadzieje. Urodzony 15 grudnia 37 Neron objął władzę, mając zaledwie 17 lat. Okres jego rządów to nieustanna rywalizacja z senatem o wpływy i dążenie do podniesienia znaczenia cesarza i wykazania boskiej natury sprawowanej przez niego władzy.

Oceniany był i do dziś jest bardzo różnie.

- Pamiętajmy, że historia starożytna, to co się z niej zachowało, była pisana z pozycji ludzi z założenia wrogich władzy cesarskiej i takich, którzy byli narażeni na wszelkiego rodzaju kaprysy cezarów – komentował Jerzy Kaczyński. -  Trzeba wziąć pod uwagę fakt, że historiografia rzymska jest pisana z punktu widzenia senatorów. Pozytywne zapiski dotyczą tych władców, którzy sprzyjali senatowi. Neron do nich nie należał.

Brytanik – konkurent do tronu

Poprzednikiem Nerona był Klaudiusz, opisany w słynnych powieściach Roberta Gravesa: "Ja, Klaudiusz" oraz "Klaudiusz i Messalina". Ze związku Klaudiusza i Messaliny narodził się Brytanik, pretendent do cesarskiego tronu.

Nie dane mu jednak było na nim zasiąść. Najpierw otruty został jego ojciec, jego też spotkała podobna śmierć. Brytanik został z rozkazu Nerona otruty podczas uczty na oczach wszystkich biesiadników na dwa dni przed czternastymi urodzinami.

Wrogowie i przyjaciele

Klaudiusz i Brytanik nie byli jedynymi, którzy stracili życie w brutalnej walce o władzę prowadzonej przez Nerona.

- Zarówno Agrypina, jak i starsza siostra Brytanika, Oktawia, która została żoną Nerona, zostały przez niego zamordowane - mówił gość audycji.

Cesarz pozbywał się po kolei wszystkich bliskich mu ludzi. Ogromne wpływy zyskał opisywany przez Henryka Sienkiewicza w "Quo vadis" Tygellin, jeden z dwóch prefektów pretorianów.

Pożar Rzymu

Przez wieki obarczano Nerona winą za wielki pożar Rzymu, jaki wybuchł w lipcu 64 r. n. e. Ogień pojawił się w arkadach Circus Maximus – Wielkiego Cyrku u stóp Pallatynu i bardzo szybko się rozprzestrzenił po mieście. Tezę o tym, jakoby to sam Neron podpalił miasto, całkowicie podważył Jerzy Ciechanowicz, gość audycji Bożeny Helbrecht "Spór o Neronie".

- O ile sam pożar jest faktem historycznym, o tyle domniemanie, że to Neron był tym, który kazał podpalić Rzym, jest oczywiście zwykłą fantazją – powiedział Jerzy Ciechanowicz. - Dla współczesnych historyków jest rzeczą oczywistą, że Neron Rzymu nie podpalił.

Domus Aurea

Po pożarze miasta Neron rozkazał odbudowywać Rzym i to w sposób niesłychanie nowatorski jak na ówczesne czasy. Architekci zaprojektowali szersze ulice, więcej miało być przestrzeni między budynkami. Cesarz zaczął też budować słynną rezydencję - Domus Aurea (Złoty Dom).

- Ze Złotego Domu pozostało do dziś tylko jedno skrzydło, które znajduje się na wzgórzu Eskwilinu – powiedział Jerzy Kaczyński. - To przykład nowatorstwa architektów Nerona.

Artystyczna dusza

Jerzy Ciechanowicz podkreślił w programie, że Swetoniusz przedstawił fałszywy obraz rzymskiego władcy. Jego zdaniem Neron był osobą niezwykle wrażliwą, wielkim mecenasem sztuki, człowiekiem, którego życie potoczyłoby się zupełnie inaczej, gdyby tylko mógł zrealizować swe prawdziwe marzenie.

bs/mk