Królestwo za żołnierzy

"5 listopada 1916 roku idę w Warszawie Krakowskim Przedmieściem i przecieram oczy ze zdumienia. Gdybym tego nie widział, nie uwierzyłbym. To rzecz niebywała. Dwaj niemieccy żołnierze zatykają na pomniku Adama Mickiewicza biało-czerwony sztandar drzewcem spowitym biało-czerwonymi goździkami. Wszystko wokół mnie jak we śnie. Przecieram oczy raz jeszcze. Polski sztandar łopoce także na Zamku Królewskim. W narodowe barwy przystrojone były też okoliczne domy" – to fragment widowiska wystawianego w studiu S1 Polskiego Radia. – 5 listopada Austria i Niemcy dały nam jakąś Polskę – mówi Andrzej Sowa, autor słuchowiska, który był gościem Jedynki. – Chodziło o to, żeby coś podarować Polsce w zamian za rekruta, za żołnierzy – tłumaczył.

5 listopada władze niemieckie i austriackie wydały tzw. Akt 5 listopada, gwarantujący Polakom powstanie samodzielnego Królestwa Polskiego. Nie zostały sprecyzowane granice przyszłej monarchii. Akt zawierał natomiast sformułowania dotyczące stworzenia armii polskiej. Wydanie aktu wiąże się z faktem, że przedłużająca się I wojna światowa zmusiła państwa centralne do poszukiwania rekruta w okupowanym Królestwie Polskim. – Rok 1916 był bardzo tragicznym rokiem Wielkiej Wojny. W bitwie nad Sommą Niemcy stracili kilkaset tysięcy żołnierzy. Potrzeba nowych. Ci, który walczą, są zmęczeni i przerażeni – opowiada Andrzej Sowa.

Rozmawiał Wiesław Molak.

(mb)