Pakiet stanowi pierwszy etap realizacji „Planu na rzecz odpowiedzialnego rozwoju”, przyjętego przez rząd 16 lutego 2016 r.
Jak czytamy w komunikacie, jest to odpowiedź na nadmierny formalizm i przewlekłość procedur administracyjnych. Aż 78,1 proc. przedsiębiorców dostrzega problem przewlekłego postępowania administracyjnego (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, ankieta z 2016).
Szybsze procedury, ograniczenie formalizmu i partnerskie relacje urzędnik-obywatel
W nowych przepisach szczególny nacisk położono na przyspieszenie procedur administracyjnych, ograniczenie nadmiernego formalizmu oraz upowszechnianie partnerskich relacji między administracją a obywatelami.
Nowe zasady postępowania administracyjnego
W rezultacie wprowadzono kilka nowych zasad postępowania administracyjnego, takich jak: zasada przyjaznej interpretacji przepisów (in dubio pro libertate), reguła rozstrzygania niedających się usunąć wątpliwości faktycznych na korzyść strony, zasada pewności prawa, zasada bezstronności i równego traktowania oraz zasada proporcjonalności działań administracji.
Najważniejsze rozwiązania
- Wprowadzono bardziej przejrzyste zasady zaskarżania bezczynności organów i przewlekłości postępowań za pomocą tzw. ponaglenia.
- Wprowadzono obowiązek informowania strony o niespełnieniu przez nią warunków pozwalających na uwzględnienie jej żądań, przed wydaniem decyzji odmownej, celem umożliwienia uzupełnienia braków przez stronę.
- Przewidziano możliwość dokonania uzgodnień przez różne organy w czasie wspólnego posiedzenia.
- Założono możliwość zawiadamiania o wydaniu decyzji administracyjnej przez obwieszczenie w przypadku, gdy w postępowaniu występuje więcej niż 20 stron.
- Nie będzie konieczności składania wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (dotyczy decyzji wydawanych przez ministrów lub samorządowe kolegia odwoławcze) – strona będzie mogła złożyć skargę do sądu administracyjnego bez konieczności skorzystania z wniosku.
- Nie będzie konieczne wzywanie do usunięcia naruszenia prawa w przypadku, gdy strona zamierza złożyć skargę do sądu administracyjnego, np. na uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego. Skargę będzie można wnieść od razu do sądu administracyjnego.
- Zaproponowano szybką ścieżkę zaskarżania decyzji kasatoryjnej (przekazującej sprawę do ponownego rozpoznania organowi pierwszej instancji) do wojewódzkiego sądu administracyjnego przez wniesienie sprzeciwu od takiej decyzji, co powinno przyczynić się do ograniczenia ilości decyzji kasatoryjnych.
- Przewidziano szersze wykorzystanie metod polubownego rozwiązywania sporów przez wprowadzenie instytucji mediacji. Mediacja będzie dobrowolna. Jej koszty będą ponoszone przez strony, a w przypadku, gdy uczestnikiem mediacji będzie organ administracji publicznej – przez ten organ. Mediacje będzie można prowadzić już na etapie postępowania administracyjnego (obecnie jest to możliwe tylko w postępowaniu przed sądem administracyjnym). Będzie można ją przeprowadzić w każdym przypadku, o ile charakter sprawy na to pozwoli.
- Wprowadzono instytucję milczącego załatwienia sprawy jako alternatywy dla zakończenia postępowania administracyjnego decyzją. Milczenie organu, po upływie ustawowego terminu na załatwienie sprawy, zostanie uznane za jej załatwienie w sposób zgodny z oczekiwaniem strony. W polskim prawie instytucja ta będzie miała dwie formy: aktywną (milcząca zgoda) – gdy organ w określonym terminie nie wniesie sprzeciwu oraz pasywną (milczące zakończenie postępowania) – gdy organ w określonym terminie nie wyda decyzji lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie.
- Wprowadzono szybszy tryb załatwiania spraw nieskomplikowanych (postępowanie uproszczone).
- Przyjęto, że administracyjne kary pieniężne będą adekwatne (proporcjonalne) do skali zaistniałych naruszeń prawa. Obecnie nakładanie takich kar bywa automatyczne, bez uwzględniania okoliczności danej sprawy, co powoduje odczucie, że administracja postępuje niesprawiedliwie. Nowe rozwiązania będą miały szczególne znaczenie dla przedsiębiorców, zwłaszcza małych i średnich, w przypadku których kary administracyjne wywierają istotny wpływ na ich funkcjonowanie. Do Kodeksu postępowania administracyjnego zostanie wprowadzony oddzielny dział, w którym określone będą ogólne zasady nakładania i wymierzania administracyjnych kar pieniężnych (utworzony zostanie katalog przesłanek badanych przy nakładaniu kary przez organ i umożliwiających odstąpienie od wykonania kary), a także udzielania ulg w ich wykonaniu (odroczenie terminu wykonania kary, umorzenie kary, itp.).
- Nowe regulacje mają obowiązywać od 1 czerwca 2017 r.
Przyjęto pakiet ustaw poprawiających płynność przedsiębiorstw i przeciwdziałających zatorom płatniczym
Rada Ministrów przyjęła też projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności, przedłożony przez ministra rozwoju i finansów.
Zaproponowano rozwiązania, które usprawnią i ułatwią dochodzenie należności, co poprawi płynność finansową przedsiębiorstw, a tym samym będzie przeciwdziałać zatorom płatniczym, uznawanym za jedną z podstawowych barier rozwoju gospodarczego.
Zwiększenie pewności uzyskania zapłaty
Wprowadzono przepisy zwiększające pewność zapłaty należności, które uwzględniają zwłaszcza takie etapy jak: zaciągnięcie zobowiązania, dochodzenie zapłaty, zabezpieczenie roszczenia. Nowe regulacje zwiększą też możliwości prawidłowej oceny wiarygodności płatniczej kontrahenta oraz poprawią skuteczność dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.
Jak czytamy w komunikacie, poziom wypłacalności przedsiębiorstwa jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na jego kondycję finansową. Płynność finansowa firmy w dużym stopniu zależy od terminowego regulowania zobowiązań przez jej kontrahentów. Brak płatności lub opóźnienia w zapłacie znacząco utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej – ok. 10 proc. faktur w Polsce regulowanych jest z opóźnieniem przekraczającym 90 dni i jest to trzeci najgorszy wynik w Europie (Bisnode Polska, 2015).
Nieterminowe płatności wobec firm w dużym stopniu dotykają małych i średnich przedsiębiorstw. Konsekwencją zaległości płatniczych jest wpadanie przedsiębiorców
w „spiralę długów” wobec swoich partnerów biznesowych (innych kontrahentów), pracowników lub Skarbu Państwa. To z kolei powoduje ograniczanie inwestycji, co negatywnie odbija się na kondycji gospodarki. Firmy nie mają też możliwości łatwego dostępu do danych umożliwiających wiarygodną ocenę wypłacalności dłużnika, a dochodzenie roszczeń przed sądami jest zwykle długotrwałe.
Najważniejsze rozwiązania
- Utworzenie Rejestru Należności Publicznoprawnych (RNP)
Utworzenie rejestru rozszerzy zakres dostępnych danych o dłużnikach. Chodzi o informacje dotyczące zaległości publicznoprawnych, takich jak zobowiązania podatkowe, kary administracyjne, należności celne i grzywny. W rejestrze ujawniani będą dłużnicy mający zaległości płatnicze z tytułu należności podlegających egzekucji administracyjnej, których wierzycielem jest naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego. Przekazywanie informacji do rejestru przez jednostki samorządu terytorialnego będzie zależało od ich decyzji wyrażonej w uchwale.
Założono ujawnianie wymagalnych (a więc ostatecznych stwierdzonych wyrokiem sądu lub niezaskarżonych) zaległości w łącznej kwocie nie niższej niż 5.000 zł, po upływie 30 dni od daty doręczenia zobowiązanemu zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem w rejestrze. Przewidziano przyznanie zobowiązanemu środka ochrony prawnej (sprzeciwu). Rejestr będzie prowadzony w systemie teleinformatycznym, do którego osoby zainteresowane będą miały dostęp za pomocą portalu podatkowego.
Z rejestru będzie można pobrać informacje kluczowe do oceny wiarygodności płatniczej i stanu wypłacalności kontrahenta. Ich pozyskiwanie będzie bezpłatne. Informacje uzyskane z rejestru będzie można przechowywać nie dłużej niż 90 dni od daty ich uzyskania.
Usprawnienie działalności biur informacji gospodarczych
Biura informacji gospodarczej zyskają dostęp do Rejestru Należności Publicznoprawnych. Dzięki temu klienci biur będą mogli uzyskać informacje o zaległościach dłużników wobec Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego, np. o należnościach podatkowych i celnych. Biura będą mogły otrzymać informację z rejestru o konkretnym podmiocie na zlecenie swojego klienta.
Opracowano też system, który pozwoli otrzymywać pełną informację o wiarygodności płatniczej pojedynczego przedsiębiorcy – na podstawie danych uzyskanych z więcej niż jednego biura informacji gospodarczej. Wprowadzono obowiązek wzajemnego przekazywania danych o zobowiązaniach przedsiębiorcy między biurami i udzielania informacji zbiorczej z kilku baz – na podstawie jednego wniosku klienta. Będzie on mógł złożyć wniosek do jednego biura, i wskazać biura, z których chce uzyskać informacje. Biuro, które przyjęło wniosek będzie musiało uzyskać informacje z pozostałych biur i udzielić klientowi łącznej odpowiedzi. Biura będą elektronicznie przekazywać informacje między sobą – niezwłocznie, ale nie później niż w ciągu 24 godzin. Klient, w przypadku odbioru informacji w siedzibie biura lub elektronicznie, ma ją uzyskać w ciągu 48 godzin. Będzie to stosunkowo tani i prosty sposób uzyskiwania kompleksowej informacji o wiarygodności płatniczej pojedynczego przedsiębiorcy, opartej o dane więcej niż jednego biura.
Wprowadzono jednocześnie przepisy, które będą gwarantować odpowiednią ochronę dłużnikom. Dłużnik będzie miał prawo wniesienia sprzeciwu – przed i po dokonaniu wpisu do bazy danych biura – w ramach postępowania reklamacyjnego. Wskazano również okoliczności zobowiązujące biuro informacji gospodarczej lub wierzyciela do aktualizacji bądź usunięcia informacji o dłużniku. W bazach biur informacji gospodarczych widoczne będą także informacje, że dłużnik uznaje roszczenie za przedawnione.
Ponadto, jeżeli wierzyciel nie dokona usunięcia nierzetelnej informacji lub aktualizacji informacji gospodarczych odnoszących się do dłużnika, to taki czyn zostanie uznany za przejaw nieuczciwej konkurencji lub naruszenia prawa cywilnego. Będzie to np. dotyczyło sytuacji, gdy zobowiązanie wygasło, ale nie zostało usunięte z bazy biura lub gdy zobowiązanie nie istniało, ale zostało do tej bazy wpisane.
Projekt noweli ustawowej umożliwi biurom informacji gospodarczej tworzenie modeli predykcyjnych, czyli oceny wiarygodności płatniczej dłużnika w przyszłości. Opracowanie modelu będzie mógł zlecić każdy klient biura, a sam model mógłby dotyczyć przedsiębiorcy – zgłaszającego informacje gospodarcze i dłużnika.
Na podstawie nowych regulacji, biura informacji gospodarczej będą mogły korzystać z ogólnodostępnych danych zawartych w rejestrach publicznych: KRS, CEIDG, REGON. Biura zachowają także dostęp do rejestru PESEL oraz uzyskają dostęp do Centralnego Rejestru Restrukturyzacji i Upadłości (będą w nim gromadzone dane o bezskutecznych egzekucjach).
Zmiana reguł odpowiedzialności solidarnej inwestora w procesie budowlanym
Obowiązujący przepis, który ustanawia solidarną odpowiedzialność inwestora i wykonawców za wynagrodzenie należne podwykonawcy jest niejednoznaczny, co stanowi powód wielu sporów sądowych.
Zaproponowano ograniczenie odpowiedzialności inwestora za prace faktycznie wykonane przez podwykonawcę, do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy. W nowych regulacjach klarowne reguły określają powstanie odpowiedzialności solidarnej inwestora za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy.
Istotną zmianą będzie także umożliwienie podwykonawcy zgłoszenia inwestorowi wykonywanych przez niego prac – bez konieczności przedstawiania umowy podwykonawczej lub jej projektu. Rozwiązanie takie uprości i skróci powstawanie solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy, także w przypadku bierności wykonawcy.
Zgłoszenie będzie musiało zawierać opis prac wykonywanych przez danego podwykonawcę. Inwestor będzie jednak mógł zgłosić w odpowiednim terminie sprzeciw, który zwolni go od odpowiedzialności solidarnej wraz z wykonawcą za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia. Brak sprzeciwu w ustawowym terminie będzie równoznaczny z przyjęciem przez inwestora na siebie odpowiedzialności solidarnej wraz z wykonawcą względem podwykonawcy.
Inwestor będzie musiał zapłacić wynagrodzenie podwykonawcy, które podwykonawca ustalił z wykonawcą, chyba że inwestor wykaże, iż wykonawcy zapłaciłby mniej. W takim przypadku inwestor zapłaci podwykonawcy niższą kwotę.
Dzięki wszystkim wprowadzonym rozwiązaniom wzrośnie ochrona uczestników procesu budowlanego: inwestorów, wykonawców i podwykonawców. Powinna też zwiększyć się staranność inwestorów w wyborze kontrahentów i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego.
Zawieranie ugody w sprawach o należności cywilnoprawne
Zaproponowano przepis, uzasadniający zawarcie ugody przez podmioty publiczne – bez narażania się na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Zawarcie ugody będzie wskazane, gdy skutki jej zawarcia będą korzystniejsze niż ewentualny wynik postępowania sądowego lub arbitrażowego. Oznacza to, że podmioty publiczne będą mogły ocenić, czy racjonalne jest zakończenie sporu ugodą, czy raczej wskazane jest wejście na drogę sądową.
- Podniesienie z 10 do 20 tys. zł wartości przedmiotu sporu dla spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym
Rozwiązanie to będzie korzystne zwłaszcza dla małych i średnich firm oraz przyczyni się do odciążenia sądów powszechnych.
Zmiany w grupowym dochodzeniu roszczeń
Istnieją trudności w efektywnym wykorzystaniu tego instrumentu prawnego. Dlatego przede wszystkim zaproponowano rozwiązania skracające czas postępowania grupowego. Zrezygnowano z obowiązku rozstrzygania na rozprawie sądowej o dopuszczalności postępowania grupowego. Umożliwiono prowadzenie sprawy przez sąd pierwszej instancji w obszarze wspólnym dla wszystkich członków grupy, w czasie gdy rozpoznawane jest zażalenie dotyczące składu grupy.
Poszerzono także zakres stosowania postępowania grupowego. Oznacza to, że będzie można dochodzić roszczeń w postępowaniu grupowym, które wynikają z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy albo bezpodstawnego wzbogacenia się, w szczególności roszczenia z tytułu nienależnego świadczenia. Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym będzie także dotyczyć – w ograniczonym zakresie – naruszenia dóbr osobistych, wynikających z uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Zwiększą się też możliwości wykorzystywania postępowania grupowego w sprawach o zapłatę, w tym również przez przedsiębiorców.
Zmiany w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym
Postępowanie zabezpieczające ma charakter postępowania pomocniczego w stosunku do postępowań: rozpoznawczego i egzekucyjnego. Jest szczególnie ważne, bo zapewnia wykonanie merytorycznego orzeczenia w danej sprawie.
Przede wszystkim wzmocniono ochronę wierzyciela przez wydłużenie z 1 do 2 miesięcy okresu, po którym następuje upadek zabezpieczenia w razie wygrania sprawy przez powoda. Wprowadzono rygor nieważności czynności zbycia nieruchomości lub spółdzielczego prawa do lokalu, wbrew sądowemu zakazowi ustanowionemu jako zabezpieczenie roszczenia.
Ponadto, w ramach egzekucji komorniczej wierzyciel będzie mógł żądać od dłużnika ujawnienia informacji o czynnościach dokonanych w ciągu 5 ostatnich lat, w wyniku których wyzbył się on majątku, co uniemożliwiło wierzycielowi otrzymanie zapłaty.
Nowe regulacje mają wejść w życie 1 czerwca 2017 r., z wyjątkiem przepisów odnoszących się do utworzenia Rejestru Należności Publicznoprawnych (1 stycznia 2018 r.) oraz zmian dotyczących funkcjonowania biur informacji gospodarczych (1 czerwca 2018 r.).
IAR, komunikat, awi, jk