Potrzeba zawarcia nowej umowy pomiędzy obydwoma państwami była nagląca – unia w Krewie nie rozstrzygała bowiem, co w relacjach Polski i Litwy miało się wydarzyć, kiedy małżeństwo Władysława Jagiełły i Jadwigi zakończy się wraz ze śmiercią jednego z nich. Czy Jagiełło miał zatrzymać polski tron? Na jakich zasadach? Nie od dzisiaj wiadomo, że nie był on nad Wisłą władcą popularnym i było wielu Polaków, którzy po 1399 roku, kiedy zmarła Jadwiga, chcieli się go z Krakowa pozbyć. Właśnie dlatego już w 1401 roku, a zatem dwa lata po przedwczesnej śmierci królowej, została zawarta nowa ugoda – ponownie bilateralna.
Umowa radomsko-wileńska, bo o niej tu mowa, jest znana z trzech dokumentów: aktu Wielkiego Księcia Litewskiego Witolda z 18 stycznia 1401 roku, wystawionego w Wilnie, aktu wielmożów litewskich z tego samego dnia i również wystawionego w Wilnie, wreszcie aktu polskiej Rady Koronnej z 11 marca 1401 roku, wystawionego w Radomiu. Istniał jeszcze jeden akt, który wystawił sam król, Władysław Jagiełło, ale on, niestety, nie dotrwał do naszych czasów.
Umowa regulowała relacje pomiędzy dwoma członami nowopowstałego organizmu politycznego. Jego rozbicie nie leżało w interesie ani Polaków, ani Litwinów. Oddanie Jagielle polskiego tronu zupełnie zmieniło układ sił w Europie Środkowej. Połączony został potencjał dwóch niemałych przecież państw, a na skutek tego polityczny punkt ciężkości w rejonie przesunął się z Budy do Krakowa. Z drugiej strony polsko-litewski organizm polityczny był skuteczną zaporą dla niemieckiej ekspansji na wschód.
Zgodnie z ustaleniami unii radomsko-wileńskiej Witold pozostawał dożywotnio Wielkim Księciem Litewskim (swoistym „przedstawicielem" Jagiełły w Wilnie stał się już wcześniej, na mocy ugody ostrowskiej z 1392 roku), jednak to Jagielle przypadał tytuł Najwyższego Księcia Litewskiego i władza zwierzchnia. Mówiąc krótko - umowa radomsko-wileńska uprawomocniła faktyczną pozycję Witolda jako władcy Litwy, pozostawiając Jagiełłę jego suwerenem. Polska Rada Koronna obiecywała nie wybierać nowego króla bez zgody litewskich możnowładców, wzrastała zatem także rola litewskich panów, którzy już wkrótce ukonstytuują przeciwwagę dla Rady Koronnej w postaci Rady Panów.
Więcej – w audycji. O unii opowiada Krzysztof Jabłonka, historyk, redaktor portalu kresy.pl.
(mak)
W audycji wykorzystano fragment anonimowego utworu „Der fochs schwantcz" w wykonaniu zespołu Ars Cantus (utwór znajduje się na płycie „Musica figurata we Wrocławiu i na Śląsku w wiekach XIV i XV", DUX 2005)