We włoskim mieście Reggio Emilia znaleziono rzymską mozaikę podłogową, przedstawiającą przedchrześcijańskie rytuały i orientalnych bogów. Mozaika znajduje się pod średniowieczną katedrą.
Mierząca 13 m2 mozaikowa posadzka, najprawdopodobniej pochodząca z IV wieku n.e., została odkryta na głębokości 4 m poniżej poziomu gruntu w czasie badań archeologicznych w krypcie katedry w Reggio Emilia w środkowo-północnych Włoszech (miasto znajdujące się w połowie drogi między Modeną a Parmą). „Wielkość i projekt posadzki mozaikowej sugeruje, że została ona ułożona na podłodze dużego pomieszczenia. Sądzimy, że była to rezydencja bogatego Rzymianina” - powiedziała dla Discovery News Renata Curina, archeolog kierująca wykopaliskami.
Zabytki pod kościołami
To, że budynek spełniający przedchrześcijańskie funkcje religijne znaleziono pod katolickim kościołem, nie jest niczym zaskakującym. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa bardzo często budowano kościoły na miejscach, w których poprzednio stały „pogańskie” świątynie. Z jednej strony chrześcijanie pragnęli w ten sposób zatrzeć pamięć dawnych kultów, a ponadto, w miarę gdy zdobywali coraz to większą przewagę wśród różnych ruchów religijnych Cesarstwa Rzymskiego, naturalnym było, że przejmowali dawne ośrodki kultowe i dostosowywali je do własnych potrzeb. Taki los spotkał wiele słynnych budowli, w tym np. rzymski Panteon, który był początkowo świątynią wszystkich bogów, a potem stał się kościołem pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny od Męczenników.
Stąd fakt, że przedstawienia pogańskich bogów leżały przez setki lat jedynie kilka metrów pod katedrą w Reggio Emilia nie był dużą niespodzianką. „Kościół był zbudowany na wcześniej istniejących strukturach budowlanych. To jest raczej normalne w Reggio Emilia. Widzimy, że mało uwagi poświęcono starożytnej mozaice, biorąc pod uwagę, że zbudowano na niej filary kościoła” - mówi Curina.
Od Celtów do chrześcijan
Reggio było początkowo miastem celtyckim. W VI wieku przed naszą erą zostało zajęte przez Etrusków, którzy od tej pory tam władali. W IV wieku p.n.e. miasto rozwinęło się jako okoliczne centrum rolnicze. Starożytna miejscowość zyskała na znaczeniu już jako część Republiki Rzymskiej, gdy w 187 roku p.n.e. Marek Emiliusz Lepidus, rzymski konsul, wybudował drogę zwaną od jego nazwiska Via Aemilia, wiodącą z Piacenzy do Rimini. Na tej drodze znajdowało się Reggio, które w 175 roku p.n.e. nazwano Regium Lepidi, stąd późniejsze Reggio Emilia. Regium szybko stało się ważnym ośrodkiem administracyjnym i kwitnącym centrum handlowym.
Według legendy już w I wieku n.e. św. Apolinariusz z Rawenny przyniósł do Regium chrześcijaństwo. Natomiast już w IV wieku n.e. Reggio miało własnego biskupa. Katedra, pod którą znaleziono mozaikę, została zbudowana między IX z XII wiekiem, a następnie przebudowana w XVI wieku. Wcześniejsze wykopaliska odkryły inne budowle z okresu rzymskiego w Reggio Emilia: między innymi rzymską willę z pierwszych wieków naszej ery, także ozdobioną mozaikami oraz rzymskie ulice miejskie pokryte trachitowymi płytami brukowymi. Znalezione tam inskrypcje poświadczają także, że w Reggio znajdowała się świątynia egipskiej bogini Izydy, a także sanktuarium kultu cesarskiego.
Tajemnicze koła
Odkryta mozaika wykonana jest z małych płytek z różnych materiałów, w tym kolorowych kamieni, szkła i złotych liści. Przedstawia geometryczne układy kół i kwadratów z małymi postaciami tancerzy oraz kwiatami i ptakami takimi jak sroki i pawie. To co czyni mozaikę wyjątkową to trzy sceny mitologiczne. „Znalezione do tej pory sceny ukazują nagie postacie. Wciąż staramy się wyjaśnić ich znaczenie. Sądzę, że więcej wskazówek dostarczą kolejne wykopaliska” - mówi Curina.
Sceny wydają się wyjątkowe. Jedna z nich ukazuje nagiego człowieka padającego innemu w ramiona, inna pokazuje nagie postacie, mężczyznę i kobietę, noszących klejnoty. Kobieta trzyma świeżo złapaną rybę, gdy mężczyzna trzyma dwie żywe kaczki. Trzecia scena pokazuje nagiego mężczyznę noszącego koronę z bluszczu i trzymającego kwiat lotosu w swojej prawej dłoni. W swojej lewej ręce tajemnicza postać trzyma lituus. Ta zakrzywiona laska była stosowana w starożytnym Rzymie przez augurów, czyli kapłanów i wróżbitów. Augurowie zajmowali się obserwowaniem naturalnych znaków, takich jak lot ptaków, gdyż wierzyli że przekazują one informacje o woli bogów, którą tylko oni byli w stanie odszyfrować.
„Symbole takie jak kwiat lotosu i korona z bluszczu mogą sugerować, że był to dom prywatny poświęcony kultowi bogów orientalnych” - mówi Curina. Według Luigi Malnatiego, który odpowiada za prace archeologiczne w Emilia Romana, takie przedchrześcijańskie sceny kultowe musiały zostać wykonane przed 380 rokiem naszej ery. W seriach dekretów między 391-392 rokiem naszej ery cesarz Teodozjusz I zakazał i wyznaczył karę za praktykowanie religii niechrześcijańskich na terenie Imperium Rzymskiego, stąd miejsce kultu w Reggio zostało zapewne opuszczone mniej więcej w tym czasie. Niestety, jak do tej pory archeolodzy nie zdołali wyznaczyć precyzyjniejszej daty powstania tego sanktuarium. „To jedna z najważniejszych i najbardziej interesujących mozaik w północnych Włoszech. Wyróżnia się swoim rozmiarem, projektem i wyrafinowaną techniką” - mówi Malnati. Profesor Roger Ling z Uniwersytetu w Manchesterze, znawca starożytnych mozaik, potwierdził że jest to sensacyjne odkrycie. W przyszłości mozaika ma zostać przeniesiona z miejsca gdzie ją znaleziono do lokalnego muzeum.
(tm)