Poprzednie trzy książki Rymkiewicza: "Wieszanie" - o nieznanych epizodach insurekcji kościuszkowskiej, "Kinderszenen" - o powstaniu warszawskim i "Samuel Zborowski" - o szlacheckim umiłowaniu wolności nazywano "trylogią polską". Książka "Reytan. Upadek Polski" zmienia trylogię w tetralogię o polskiej tożsamości narodowej.
"Tytuł mojej książki zapożyczyłem (po części) od Jana Matejki, który swojemu słynnemu obrazowi - Reytan leży na progu izby sejmowej i rozdziera koszulę na piersiach, po lewej mamy kilkunastu wielkich zdrajców znanych z naszej osiemnastowiecznej historii, po prawej, w drzwiach, stoją rosyjscy żołnierze - dał tytuł "Upadek Polski". Teraz ten symboliczny (czy raczej alegoryczny) obraz często reprodukuje się pod tytułem "Reytan na sejmie warszawskim 1773 roku", ale to jest tytuł nonsensowny, bo to nie jest Reytan na sejmie, lecz Reytan wśród zdrajców" - pisze Rymkiewicz w przedmowie.
Bohater Rymkiewicza, Tadeusz Reytan (można się też spotkać z pisownią Rejtan lub Reyten) urodzony 20 sierpnia 1742 w Hruszówce, w 1773 roku został wybrany posłem województwa nowogródzkiego na Sejm w Warszawie. Jego opór przeciw skonfederowaniu Sejmu to jedna z niewielu pozytywnych prób zastosowania liberum veto.
Na pierwszej sesji sejmowej 19 kwietnia 1773 roku wraz z Samuelem Korsakiem i Stanisławem Bohuszewiczem sprzeciwiał się zawiązaniu na sejmie konfederacji pod przewodnictwem Adama Ponińskiego, umożliwiającej zatwierdzenie traktatu I rozbioru Polski. Konfederacja zawiązana została z inicjatywy państw rozbiorowych, aby uniknąć możliwości zastosowania podczas sejmu prawa liberum veto - sejm konfederacyjny podejmował decyzje większością głosów. Działo się to w sytuacji, gdy państwa rozbiorowe utworzyły specjalny fundusz na przekupywanie polskich posłów, którym dysponował m.in. Poniński.
Rymkiewicz szczegółowo przypomina przebieg Sejmu Rozbiorowego, opisuje losy większości postaci, które znalazły się na obrazie Matejki, odtwarza losy kultu, jakim postać Reytana został otoczona w późniejszych latach i zastanawia się, kim może stać się Reytan dla Polaków współczesnych.
Zobacz galerię DZIEŃ NA ZDJĘCIACH>>>
PAP, mr