21-letni Jan Maletka, jego brat Stanisław i kolega Remigiusz Pawłowicz, decyzją niemieckich władz okupacyjnych zostali skierowani do Małkini i zatrudnieni tam jako robotnicy kolejowi.
Mieszkali i pracowali "przy torach" w Treblince. Niedługo po uruchomieniu przez Niemców obozu 20 sierpnia 1942 roku, na stację Treblinka wjechał pociąg z transportem Żydów, którzy mieli zostać zgładzeni. Trójka Polaków postanowiła im pomóc. Około godziny 10.00, tak jak kilka razy wcześniej, ruszyli w stronę wagonów, trzymając w rękach naczynia z wodą. Zostali jednak dostrzeżeni przez jednego z wartowników, który otworzył do nich ogień z broni automatycznej.
Jan Maletka zginął na miejscu. Stanisław i Remigiusz zdołali paść na ziemię i ukryć się w pobliskim rowie - po pewny czasie udało im się uciec. Ciało zamordowanego Jana Niemcy planowali wywieźć do obozu i tam je zakopać. Stanisław i Remigiusz zwrócili się o pomoc do pracowników kolejowych w Treblince i za ich namową Niemcy odstąpili od swojego zamiaru. Pozwolili zabrać ciało. Brat i kolega pochowali Jana na cmentarzu w Prostyni.
"Ludzki odruch karany był śmiercią"
Kierownik Działu do spraw "Zawołanych po Imieniu" w Instytucie Pileckiego doktor Anna Stróż-Pawłowska podkreśla, że tragiczny przypadek Jana Maletki pokazuje, jak potwornym był niemiecki terror w okupowanej Polsce.
- Tak jest właśnie w przypadku Jana Maletki i tego jego ludzkiego odruchu empatii - podania wody stłoczonym w wagonach ofiar żydowskim. Historia tej doraźnej pomocy, którą okazał potrzebującym i niewspółmiernej kary, jaką za to poniósł, pokazuje w jak absurdalnych, nieludzkich czasach przyszło temu pokoleniu żyć. Był to czas, w którym pozostanie człowiekiem, ludzki odruch karane były śmiercią - mówi Stróż-Pawłowska.
00:59 11418447_1.mp3 W Treblince zostanie upamiętniony Jan Maletka, kolejarz zamordowany przez Niemców za pomoc Żydom. Relacja Witolda Banacha (IAR)
Do tej pory Instytut Pileckiego upamiętnił 52 osoby, które zostały zamordowane za pomoc Żydom, skazanym przez Niemców w czasie II wojny światowej na zagładę.
kp