Osobom sprawującym opiekę nad bliskimi ZUS wypłaca specjalne świadczenie

Nieprzewidziane zamknięcia, żłobka, przedszkola lub szkoły – trzeba zająć się dzieckiem. Co robić? Czy prawo przewiduje takie sytuacje? Tak. Osobom, które muszą zostać w domu z dziećmi przysługuje zasiłek opiekuńczy

Ale od razu trzeba zaznaczyć, że możliwości, w jakich można skorzystać z tego świadczenia jest więcej.

– Opiekę można sprawować nad dzieckiem w wieku do lat 8, jeśli choruje stały opiekun dziecka, można sprawować opiekę nad dzieckiem chorym do lat 14 albo innym chorym członkiem rodziny. Może to być małżonek, rodzice, teściowie, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo, również dzieci, które ukończyły 14. rok życia  – wyjaśnia Krystyna Padzik z departamentu zasiłków w centrali ZUS.

O ile oczywiście, wymienione osoby zamieszkują we wspólnym gospodarstwie domowym.

Prawo do zasiłku dla matki, i dla ojca

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1. zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8. w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
• porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
• pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,

1. chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
2. innym chorym członkiem rodziny (za innego członka rodziny uważa się małżonka, rodziców, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku ponad 14 lat) - pod warunkiem, że pozostają oni z osobą sprawującą opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym.

WAŻNE!

Prawo do zasiłku przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, a zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje pod warunkiem, że nie ma innych członków rodziny, mogących zapewnić opiekę. Z jednym wyjątkiem.

– W przypadku dzieci do dwóch lat może być inny członek rodziny, który może zapewnić opiekę dziecku, a mimo wszystko ojciec lub matka mają prawo skorzystać z zasiłku opiekuńczego na opiekę nad chorym dzieckiem w wieku do 2. lat – podkreśla Krystyna Padzik.

Od 14 czerwca 2008 r., tj. od daty wejścia w życie ustawy z 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. nr 93, poz. 582), zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo, jak i dobrowolnie, tj.:

• pracownikom,
• członkom rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
• osobom wykonującym pracę nakładczą,
• osobom wykonującym pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobom z nimi współpracującym, w tym osobom świadczącym pracę na podstawie umowy uaktywniającej określonej przepisami ustawy z 4 lutego 2011r. o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat (Dz.U. nr 45, poz. 235 ze zm.),
• osobom prowadzącym pozarolniczą działalność oraz osobom z nimi współpracującym,
• osobom wykonującym odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• osobom odbywającym służbę zastępczą,
• duchownym.

Przed tą datą zasiłek opiekuńczy przysługiwał wyłącznie ubezpieczonym podlegającym obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu).

Przez ile dni można otrzymywać świadczenie

– Okres pobierania zasiłku opiekuńczego, w przypadku sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 14, wynosi 60 dni w roku kalendarzowym – informuje Krystyna Padzik.

Natomiast jeśli opieka jest sprawowana nad dzieckiem w wieku ponad 14 lat lub nad innymi chorymi domownikami, zasiłek opiekuńczy przysługuje nie dłużej niż przez 14 dni w roku kalendarzowym.

Ale na tym nie koniec.

– Jest taka specjalna „pula” zasiłku opiekuńczego. Może on przysługiwać przez okres do 56 dni, i przysługuje wtedy, jeśli matka korzystająca z zasiłku macierzyńskiego, musi przebywać w szpitalu, co oznacza że nie może sprawować opieki nad maluchem, wtedy ojciec (ubezpieczony) albo inny członek najbliższej rodziny może sprawować te opiekę i pobierać zasiłek opiekuńczy z tego tytułu. Oczywiście sytuacja taka jest dopuszczalna w okresie pierwszych 8 tygodni po porodzie, kiedy matka pobiera zasiłek macierzyński. Nie później – Krystyna Padzik.

Jaka może być wysokość zasiłku

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80 proc. wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku i jest obliczany na podstawie wysokości zarobków z ostatnich 12 miesięcy.

Podstawę wymiaru zasiłku dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo z faktycznego okresu zatrudnienia za pełne kalendarzowe miesiące, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu.

Do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenia społeczne.

W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy pracownika, podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta miała miejsce w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy.

WAŻNE!

Dla pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy podstawa wymiaru nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia.

Podstawę wymiaru zasiłku przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy, a gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem tego okresu, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, po odliczeniu kwoty odpowiadające 13,71% podstawy wymiaru składek na to ubezpieczenie.

Dokumenty niezbędne do złożenia wniosku

Aby skorzystać z tego świadczenia trzeba złożyć u pracodawcy bądź w oddziale ZUS (w przypadku osób prowadzących własną firmę) odpowiedni druk. Chodzi o potwierdzenie, że osoba którą się opiekujemy naprawdę jest chora, albo że np. żłobek dziecka został zamknięty – w tym przypadku wystarczy oświadczenie rodzica.

WAŻNE!

Podstawowym dokumentem stanowiącym podstawę do wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem lub chorym członkiem rodziny jest zaświadczenie lekarskie wystawione na formularzu ZUS ZLA.

Dowodem stanowiącym podstawę przyznania i wypłaty zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki podczas pobytu za granicą jest przetłumaczone na język polski zaświadczenie zagranicznego zakładu leczniczego lub zagranicznego lekarza:

• zawierające nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko zagranicznego lekarza, opatrzone datą wystawienia i podpisem;
• określające początkową i końcową datę niezdolności do pracy.

Nie wymaga się od ubezpieczonych przetłumaczenia na język polski zaświadczeń wystawionych na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz państw stron umów międzynarodowych w zakresie zabezpieczenia społecznego, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, w językach urzędowych tych państw.

Dokumentami wymaganymi do wypłaty zasiłku opiekuńczego, z powodu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem w wieku do lat 8., są:

• oświadczenie ubezpieczonego – w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których uczęszcza dziecko,
• decyzja właściwego inspektora sanitarnego zarządzającego izolację – w przypadku izolacji dziecka z powodu podejrzenia o nosicielstwo zarazków choroby zakaźnej,
• zaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku – w razie porodu, choroby lub pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, zawierające imię i nazwisko małżonka stale opiekującego się dzieckiem, okres i przyczynę konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem, imię i nazwisko dziecka, nad którym ma być sprawowana opieka oraz pieczątkę i podpis wystawiającego zaświadczenie.

Ubezpieczony występujący o wypłatę zasiłku składa również oświadczenie na druku ZUS Z-15.

Jeżeli zasiłek wypłacany jest przez ZUS, do jego wypłaty niezbędne jest dodatkowo zaświadczenie płatnika składek wystawione na:

• druku ZUS Z-3 – w przypadku pracowników;
• na druku ZUS Z-3b – przypadku ubezpieczonych wykonujących pozarolniczą działalność, ubezpieczonych współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz duchownych albo
• na druku ZUS Z-3a - w przypadku pozostałych ubezpieczonych.

Dokumentami do wypłaty zasiłku opiekuńczego ubezpieczonemu ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, w przypadku gdy matka dziecka korzystająca z zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie przebywa w szpitalu, są:

• zaświadczenie wystawione przez szpital o okresie pobytu ubezpieczonej matki dziecka w szpitalu,
• oświadczenie ubezpieczonego o pobieraniu przez ubezpieczoną matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego w okresie 8 tygodni po porodzie.

Kiedy zasiłek opiekuńczy nie przysługuje

W następujących sytuacjach, składający wnioski o przyznanie zasiłku, nie mają podstaw do uzyskania tego świadczenia:

• za okresy, w których ubezpieczony zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych,
• w okresie urlopu bezpłatnego lub urlopu wychowawczego,
• w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
• za okres objęty zaświadczeniem lekarskim, w przypadku wykonywania w czasie zwolnienia lekarskiego pracy zarobkowej albo wykorzystywania zwolnienia lekarskiego od pracy niezgodnie z celem tego zwolnienia, co zostało stwierdzone w trakcie kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy przeprowadzanej przez płatnika zasiłku.

Opr. MB

Podstawa prawna:

• Ustawa z 11 kwietnia 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. nr 93, poz. 582).
• Ustawa z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do 3 lat (Dz.U. nr 45, poz. 235 ze zm.).