W ocenie uwzględniono fakt, że skuteczność negocjacji w sprawie dostaw gazu była istotnie ograniczona z powodu braku alternatywnych, wobec kierunku rosyjskiego, połączeń polskiego systemu przesyłowego. Nie bez znaczenia dla negocjacji była też monopolistyczna pozycja Gazpromu.
Najważniejsze wnioski z raportu NIK
- Izba wskazała na nieprawidłowości w działaniach ministra gospodarki w zakresie uzgadniania porozumień gazowych z Gazpromem międzynarodowych w latach 2009–2010
- NIK pozytywnie oceniła zapewnienie przez organy państwowe i PGNiG w latach 2006–2011 ciągłości dostaw gazu ziemnego z importu oraz uniknięcie ryzyka niezaspokojenia potrzeb polskich odbiorców
- Izba wskazała, że negocjacje rządu polskiego z rosyjskim w latach 2009-2010 ws. dostaw gazu ziemnego były podjęte przez stronę polską bez przygotowania merytorycznego
- Według NIK, na nieskuteczność negocjacji (ze stroną rosyjską) prowadzonych równolegle na poziomie rządów oraz spółek, wpłynęła też niewłaściwa współpraca między ministrem gospodarki a PGNiG
- Działania PGNiG w zakresie zawierania umów na gaz w latach 2006-2011 zabezpieczały ciągłość dostaw, ale efekty gospodarcze były gorsze od zakładanych
- NIK pozytywnie ocenia realizację inwestycji - terminal LNG - jako w znaczący sposób dywersyfikującej dostawy gazu do Polski
- Działania zaangażowanych w projekt (terminal LNG) spółek były prawidłowe, mimo stwierdzonych uchybień
Pozytywna ocena NIK, ale wskazane nieprawidłowości działania ministra gospodarki
Pomimo pozytywnej oceny Izba wskazała na nieprawidłowości w działaniach ministra gospodarki w zakresie uzgadniania porozumień międzynarodowych w latach 2009–2010. Działania ministra gospodarki były prowadzone w znacznej części bez wymaganego umocowania w postaci zatwierdzonej instrukcji negocjacyjnej.
Zdaniem Izby zarówno minister gospodarki, jak i PGNiG nie wykorzystali w pełni swoich możliwości negocjacyjnych, nie podejmując próby uzyskania w zamian za zgodę na postanowienia korzystne dla strony rosyjskiej równoważnych korzyści dla Polski.
Zapewniona ciągłość dostaw
NIK pozytywnie oceniła w raporcie zapewnienie przez organy państwowe i PGNiG w latach 2006–2011 ciągłości dostaw gazu ziemnego z importu oraz uniknięcie ryzyka niezaspokojenia potrzeb polskich odbiorców. Skuteczność negocjacji w sprawie dostaw gazu była istotnie ograniczona z powodu braku alternatywnych wobec kierunku rosyjskiego połączeń polskiego systemu przesyłowego z innymi systemami.
Brak przygotowania merytorycznego do negocjacji w Rosją
Izba wytknęła ponadto, że negocjacje rządu polskiego z rosyjskim w latach 2009-2010 ws. dostaw gazu ziemnego były podjęte przez stronę polską bez przygotowania merytorycznego. Według NIK na nieskuteczność negocjacji ze stroną rosyjską, prowadzonych równolegle na poziomie rządów oraz spółek, wpłynęła też niewłaściwa współpraca między ministrem gospodarki a PGNiG.
Izba uważa ponadto, że działania PGNiG w zakresie zawierania umów na gaz w latach 2006-2011 zabezpieczały ciągłość dostaw, ale efekty gospodarcze były gorsze od zakładanych.
Budowa terminalu LNG w Świnoujściu
Przygotowanie i realizacja inwestycji przez Polskie LNG SA jako inwestora oraz nadzór GAZ-SYSTEM SA jako koordynatora inwestycji związanych z budową Terminalu LNG były wykonane prawidłowo. W realizacji inwestycji — terminal LNG wystąpiły opóźnienia, które jednak na koniec 2011 r. nie zagrażały ukończeniu inwestycji w terminie, pozwalającym na odbiór zakontraktowanego już gazu LNG.
Terminal LNG został otwarty w 2015 roku, pierwszy gazowiec wpłynął 11 grudnia 2015 r. Moc regazyfikacyjna terminala w Świnoujściu wynosi 5 mld m sześc. rocznie, czyli mnie więcej tyle, ile wynosi jedna trzecia polskiego zapotrzebowania. Gazoport jest zbudowany w taki sposób, że istnieje potencjał powiększenia mocy regazyfikacyjnej do 10 mld. m sześc. rocznie
Zdjęcie klauzuli "zastrzeżone"
Najwyższa Izba Kontroli w latach 2011-2013 na wniosek sejmowej Komisji Skarbu Państwa (z 26 maja 2011 r.) przeprowadziła kontrolę zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu. Kontrolą objęto lata 2006-2011 i skontrolowano Ministerstwo Gospodarki, Ministerstwo Skarbu Państwa, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz spółki: PGNiG SA, GAZ-SYSTEM SA i Polskie LNG SA. Informacja pokontrolna została objęta klauzulą „zastrzeżone”.
Informacja o wynikach kontroli zawierania umów gazowych oraz realizacji inwestycji - terminal LNG w Świnoujściu została opracowana na podstawie dokumentów źródłowych z różnych instytucji, którym kontrolowani w momencie wytworzenia tych materiałów nadali odpowiednie klauzule niejawności. NIK zgodnie z prawem była więc zobowiązana nałożyć klauzulę niejawności na swój raport.
Raport sporządzono w czerwcu 2013 roku
NIK po sporządzeniu raportu w czerwcu 2013 r. przesłała go zgodnie z procedurą do Prezydenta, Premiera, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu oraz właściwych komisji parlamentarnych, w tym do Komisji Skarbu Państwa, która kontrolę zleciła. Tym samym raport zawierający komplet informacji (także tych objętych tajemnicą) był dostępny w trybie niejawnym dla najważniejszych organów państwa oraz dla parlamentarzystów.
Po zakończeniu postępowania arbitrażowego pomiędzy PGNiG a Gazpromem przed Trybunałem Sztokholmskim, dotyczącego m.in. obniżki cen gazu, w listopadzie 2013 r. Prezes NIK Krzysztof Kwiatkowski polecił sprawdzić czy przesłanki, które zdecydowały o nadaniu informacji klauzuli niejawności mają trwały charakter, czy też ustały (zgodę na odtajnienie musieliby wyrazić autorzy dokumentów źródłowych (m.in. Ministerstwo Gospodarki), z których dane do swego raportu NIK pozyskała w czasie kontroli).
Nie było zgody na zdjęcie klauzuli niejawności
Kontrolowane podmioty (ministrowie: Gospodarki oraz Spraw Zagranicznych, Szef KPRM oraz Prezes Zarządu PGNiG S.A.), nie wyraziły wówczas zgody na zdjęcie klauzul niejawności z przedmiotowych dokumentów. Zgodę taką wyraził jedynie Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Informacje o zdjęciu klauzul z tych dokumentów nie zostały przekazane do NIK także w latach 2014-2017.
W dniu 27 lutego 2017 r. Piotr Naimski, pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej zwrócił się do prezesa NIK o zdjęcie klauzuli „zastrzeżone” W świetle przepisów ustawy o ochronie informacji niejawnych prezes NIK zobligowany był odmówić tej prośbie. Jednocześnie wskazał, że odtajnienie dokumentów wymagałoby uprzedniego zniesienia klauzuli tajności przez podmioty, które nadały ją poszczególnym dokumentom (w tym następcę prawnego ministra gospodarki, a także szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów).
Kwestia zniesienia klauzuli tajności z powyższego dokumentu była od ponad roku przedmiotem korespondencji pomiędzy prezesem NIK a organami administracji rządowej.
NRG, kw