Przyszli emeryci mogą do końca lipca zdecydować, gdzie będzie trafiać 1/7 ich składki emerytalnej, ale czy wybiorą OFE czy ZUS – świadczenia i tak będą niskie.
Brak ustaw to brak zaufania
Projekt ustawy regulującej działalność funduszy hipotecznych – czyli świadczenia dożywotnie, zwane rentą dożywotnią – jeszcze nie opuścił resortu gospodarki. To zdecydowanie zbyt duża opieszałość. Biorąc pod uwagę, że społeczeństwo się starzeje, świadczenia są niskie, i coraz więcej osób szuka dodatkowych pieniędzy na emeryturze.
– Jeżeli chce się ten rynek uregulować, w sposób kompleksowy, w zakresie zarówno kredytu, który jest świadczeniem czasowym na okres 5 -10 lat, jak i umożliwienia osobom starszym uzyskiwania dodatkowych dochodów do końca życia za pomocą renty dożywotniej, niezbędne są dwie ustawy. Zarówno ta ustawa , która już trafiła pod obrady Rady Ministrów i została skierowana do Sejmu oraz ustawa o rencie dożywotniej, która zgodnie z deklaracjami płynącymi z Ministerstwa Gospodarki do końca czerwca ma trafić na posiedzenie rządu. Na co, jako fundusz, liczymy – wyjaśnia w Radiowej Jedynce Katarzyna Brzeska-Miksa, prezes Funduszu Hipotecznego Familia.
Nie znamy jeszcze zasad funkcjonowania umowy o świadczeniach dożywotnich, jest ona w trakcie trwających już 2 lata konsultacji w Ministerstwie Gospodarki. – Można się spodziewać, że zostaną dookreślone wymogi kapitałowe, jak i te związane z osobami, które mogą takie spółki powoływać, czyli niekaralność, szczególnie związana z elementami finansowymi. Natomiast problem też polega na tym, że taka spółka musi dysponować wystarczającym kapitałem, który by pozwolił jej w statystycznym okresie do życia świadczyć te usługi. Ten kapitał powinien być adekwatny do wielkości portfela nabywanego przez te spółki – prognozuje Bolesław Meluch, doradca zarządu Związku Banków Polskich.
I seniorzy, i firmy czekają na nowe prawo
Przede wszystkim tych regulacji oczekują osoby starsze, które dzięki ustawom będą miały wybór: albo skorzystać z kredytu, albo z renty dożywotniej. Będą mogły wreszcie samodzielnie zdecydować, czy i w jaki sposób chcą zwiększyć swoje dochody na emeryturze.
Dla firm te regulacje są również bardzo ważne, ponieważ dużo osób wstrzymuje się z decyzją, wiele się zastanawia. I nie ma się czemu dziwić, gdyż decyzja dotyczy majątku, na który pracowali całe życie. Jest to też jedna z ostatnich tak bardzo poważnych decyzji w życiu tych osób, a w razie pomyłki – trudna do odwrócenia.
Bezpieczeństwo zapewnią tylko regulacje
I dlatego właśnie dla funduszy finansowych czy innych instytucji zajmujących się świadczeniem tego rodzaju usług – te ustawy są niezbędne. Choć dla klientów zapewne bardziej. Zwłaszcza, że UOKiK wytykał właśnie tym firmom, w raporcie opublikowanym pod koniec 2013 roku, m.in. uchybienia, nieprecyzyjne regulaminy, niekorzystne zapisy w umowach.
Uchwalenie ustawy o rentach dożywotnich unormuje jeszcze jeden ważny aspekt. – Żeby te zapisy umowne we wszystkich firmach były takie, aby zabezpieczały klienta w najwyższym stopniu – dodaje Katarzyna Brzeska-Miksa.
Obecnie branża nie jest pod żadnym nadzorem, natomiast jest regulowana przez Kodeks cywilny. Na podobnych zasadach działa też ten rynek na Węgrzech, w Niemczech czy w Finlandii. Natomiast np. w Anglii, w Stanach Zjednoczonych jest odpowiednia ustawa regulująca.
Od czego zależy wysokość dodatkowych dochodów
Stawki, wypłacane klientom zależą od trzech czynników. Pierwszy to jest wartość nieruchomości, czym wyższa, tym wyższa stawka. Kolejny to wiek klienta, z którym zawierana jest umowa i oprocentowanie.
– W przypadku odwróconego kredytu hipotecznego zakładam, że to oprocentowanie nie będzie stałe, tylko będzie oparte o wskaźnik WIBOR. Czyli będzie zmienne w całym okresie udzielania kredytu. Dodatkowo banki będą zobowiązane przez KNF do stosowania bufora, który będzie stanowił 50 proc. wartości nieruchomości, to oznacza że kredyt plus oprocentowanie nie powinno przekroczyć 50 proc. wartości nieruchomości. W przypadku modelu sprzedażowego także te wszystkie elementy są istotne. KNF prawdopodobnie nie będzie musiała ustalać takich buforów, gdyż te spółki nie podlegają w tej chwili temu nadzorowi. Natomiast ważne jest dla beneficjenta, żeby pokazały one rzeczywiste koszty związane z daną nieruchomością i z jej nabyciem – tłumaczy Bolesław Meluch, doradca zarządu Związku Banków Polskich.
Co będzie bardziej opłacalne dla seniora
Jeśli chodzi o badania zagraniczne, m.in. raport przygotowany na zlecenie Polskiej Izby Ubezpieczeń przez dr Barbarę Więckowską z SGH wynika, że te świadczenia z tytułu renty dożywotniej w części krajów są wyższe niż te z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego. – Tam było średnio to wskazane między 30 a 40 proc. – wyjaśnia Katarzyna Brzeska-Miksa.
Jednak nie chodzi tylko o opłacalność. Senior powinien zdecydować, który z tych produktów jest dla niego lepszy, z różnych względów.
Odwrócony kredyt czy renta dożywotnia
Jeżeli chodzi o odwrócony kredyt hipoteczny, to jest to produkt skierowany do osób starszych, których obecne emerytury są dla nich wystarczające. Natomiast chciałyby one uzyskać dodatkowe pieniądze, na okres np. 5 czy 10 lat, czyli na określony czas. A kiedy skończą się już te środki, wracają one do dochodów tylko z emerytury, nie otrzymują żadnego świadczenia z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego, ale dalej stać ich na godne życie i codzienne wydatki.
Natomiast renta dożywotnia jest rozwiązaniem dla osób, które chcą uzyskać dodatkowe dochody na emeryturze do końca życia, z przeznaczeniem przede wszystkim na bieżące wydatki i potrzeby. Głównie na czynsz, na leki.
Więcej praw dla spadkobierców
I jeszcze jedna różnica. – Już obecnie kilka instytucji finansowych, kilka funduszy hipotecznych oferuje quasi hipotekę odwróconą. Polega to na tym, że dzisiaj prawo własności nieruchomości, którą posiadamy, jest przenoszone na fundusz hipoteczny i ten fundusz wypłaca nam rentę dożywotnią. Natomiast nowy produkt, który będzie oferowany przez banki, charakteryzuje się tym, że własność nieruchomości będzie przenoszona dopiero po śmierci. Jeżeli nasi spadkobiercy nie będą mieli chęci wykupienia tej nieruchomości od banku, wtedy dopiero po naszej śmierci ta nieruchomość będzie przechodziła na własność banku. Czyli nieruchomości nie pozbywamy się dzisiaj, i na tej podstawie mamy wypłacane środki, tylko najpierw otrzymujemy środki z banku, a dopiero później prawo własności jest przenoszone na bank, po naszej śmierci - tłumaczy w Polskim Radiu 24 Michał Krajkowski z Domu Kredytowego Notus.
Bank w ciągu 12 miesięcy powinien rozliczyć się ze spadkobiercami, jeżeli takowi są.
– Jest to właściwie techniczny aspekt. W przypadku odwróconego kredytu również na koniec to mieszkanie zostanie zlicytowane i bank zaspokoi się z tego mieszkania, chyba że rodzina je wykupi – zauważa Katarzyna Brzeska-Miksa.
Średnia renta dożywotnia, obecnie wypłacana, to 1 034 zł, ale wypłaty wynoszą od 500 do 3,5 tys. zł. Jednak górnej granicy nie ma.
Nowe obowiązki banków
W przypadku odwróconego kredytu hipotecznego bank będzie musiał przedstawić folder informacyjny, w którym jasno zakomunikuje warunki udzielanego kredytu.
– Dzięki temu każdy klient będzie mógł porównać, czy bardziej opłacalny jest model renty dożywocia, czy też bardziej atrakcyjny jest model odwróconego kredytu. Będzie można porównać warunki, oprocentowanie, kwoty które będą uzyskiwane w określonym czasie. Dotychczas takiego mechanizmu nie było i klient godził się bezwarunkowo na propozycje przedstawiane przez instytucje finansowe – podkreśla Marcin Jańczuk z Metrohouse
Inne sposoby na dodatkowe dochody
Jeżeli mamy duże mieszkanie, zlokalizowane w atrakcyjnym miejscu, to być może lepszym sposobem jest np. częściowy wynajem lub sprzedaż, albo zamiana na mniejsze, w mniej atrakcyjnej lokalizacji. Różnicę, którą uzyskamy w wyniku sprzedaży, czy też zamiany, możemy przeznaczyć na dokładanie do emerytury, wykorzystując bezpieczne instrumenty finansowe. Może to być lokata bankowa, obligacje skarbowe, czy bony skarbowe.
Albo jednak poczekajmy. Przepisy przygotowywane przez Ministerstwo Gospodarki, dotyczące renty dożywotniej, mają zostać przyjęte przez Radę Ministrów do końca czerwca, a projekt ustawy o odwróconym kredycie hipotecznym jest już w Sejmie.
Małgorzata Byrska
Współpraca: Krzysztof Rzyman, Karolina Mózgowiec, Elżbieta Szczerbak
