Tajemnica "tablic z Flémalle". Kto jest ich autorem?

Kto jest autorem "tablic z Flémalle"?

Tak zwane "tablice z Flémalle" ("Maria z Dzieciątkiem", "Św. Weronika", "Trójca Święta") uchodziły wówczas za dzieła Rogiera van der Weydena. Z czasem okazało się, że we Flémalle nie było opactwa i raczej nie Rogier był ich autorem. Zatem kto? Nazwano go Mistrzem z Flémalle i związano z nim znaczną grupę innych obrazów (np. tryptyk "Zwiastowania", zwany "Ołtarzem z Mérode", przechowywany w The Cloisters, "średniowiecznej" filii Metropolitan Museum of Art), aczkolwiek atrybucje te oparte były jedynie na studiach porównawczych.

Badania dokonywane przez historyków sztuki

Z czasem anonimowego Mistrza z Flémalle utożsamiono z działającym w Tournai Robertem Campinem. Przez długi czas w naukowych opracowaniach i literaturze popularnej Robert Campin zastępował Mistrza z Flémalle i "został" autorem jego dzieł. Co więcej, zrąb dzieła Roberta Campina (= Mistrza z Flémalle) sukcesywnie się powiększał. I byłaby to nader zadowalająca sytuacja, gdyby nie kolejne próby uporządkowania twórczości niderlandzkich mistrzów pierwszej połowy XV wieku, dokonane przez historyków sztuki pod koniec ubiegłego i na początku obecnego stulecia.

Mistrz z Flémalle nie jest Robertem Campinem

Co wynika z najnowszych badań, ustaleń i kolejnych hipotez? Otóż Mistrz z Flémalle nie jest Robertem Campinem. Campin jedynie na początku swej kariery był aktywnym malarzem, a z czasem stał się właścicielem zarządzającym dużym warsztatem w Tournai. Dokumenty wskazują, że zatrudniał on dwóch pomocników, młodego Rogiera van der Weydena (ok. 1400–1464) i Jacques’a Dareta (ok. 1404–1468), ale sądząc po prężności warsztatu również i innych mistrzów.

Nadal nie wiemy, kto stworzył przepiękne tablice

Historia zatoczyła koło, a my nadal nie wiemy, kto stworzył przepiękne tablice z postaciami sprawiającymi wrażenie trójwymiarowych, o przejmujących, zindywidualizowanych twarzach. Być może był to nie jeden lecz kilku mistrzów, podobnie jak w przypadku "Ołtarza Merode", który powstawał w kilku etapach.

Tablice z Flémalle namalowane z wirtuozerią

Tablice z Flémalle namalowane są z wirtuozerią, każdy detal kompozycji oddany jest z niezwykłą precyzją. Ponadto ich techniczna doskonałość idzie w parze z dramaturgią przedstawień i silnym wyrazem postaci budzących emocje i empatię. Tajemniczy mistrzowie w podobnym czasie co Johannes van Eyck w Brugii, a może nawet nieco wcześniej, stworzyli podstawy realistycznego niderlandzkiego malarstwa XV wieku.

Tablice z Flémalle: Św. Weronika (160,2 x 68,2 cm), Madonna z Dzieciątkiem (151,8 x 61 cm), Trójca Święta (148,7 x 61 cm), ok. 1428-1430, Städel Museum, Frankfurt nad Menem

***

Tytuł audycji: Jest taki obraz

Prowadził: Michał Montowski

Gość: dr Grażyna Bastek

Data emisji: 29.10.2023

Godz. emisji: 14.45

mgc/pg