Studenckie protesty, walka frakcji w partii komunistycznej, antysemicka nagonka i przymusowy exodus tysięcy Polaków żydowskiego pochodzenia za granice – wszystko to splotło się w dramatyczny węzeł doświadczeń, opinii i emisji, które do dziś mają wpływ na nas wszystkich. Jaki mamy dzisiaj obraz tamtych wydarzeń? Jakie wyciągamy z nich wnioski? Jak doszło do społecznego wybuchu na masową skalę?
- To, co nazywamy wydarzeniami marcowymi było po prostu kolejnym buntem Polaków przeciwko komunizmowi. Nic się nie zrozumie z przebiegu tych wydarzeń, jeżeli nie będzie się ich widziało w jednym ciągu z największymi manifestacjami, jakie miały miejsce w historii tamtych lat, czyli z milionowymi manifestacjami polskości, wiary i niepodległości jakie miały miejsce w roku 1966 w związku z Tysiącleciem Chrztu Polski - mówi w "Labiryncie historii" Antoni Macierewicz.
W drugiej połowie '67 roku w Ludowym Wojsku polskim generał Wojciech Jaruzelski rozpoczął antysemicka czystkę. W prasie i na spotkaniach partyjnych coraz częściej pojawiał się temat syjonistycznego zagrożenia. Do prawdziwego przesilenia doszło gdy władze uznały, spektakl "Dziady" w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym ma wymowę antyrosyjską i antyradziecką.
Chociaż marcowe protesty w społecznej pamięci zapisały się jako studencki protest, to jednak w istocie wśród aresztowanych większość stanowili młodzi robotnicy w wieku 19-25 lat, często uzbrojeni i gotowi do walki.
Pod koniec lat sześćdziesiątych z Polski wyjechało około 13 tysięcy osób żydowskiego pochodzenia.
Wolność słowa, wolność zgromadzeń, wolność zrzeszania się, autonomia uczelni wyższych, niepodległość bez cenzury - oto postulaty marcowych demonstrantów. To samo pokolenie młodych Polaków upomni się o swoje prawa w grudniu 1970 roku, czerwcu 1976 i sierpniu 1980 roku. Ale Marzec'68 roku dla wielu z nich okazał się fundamentalnym doświadczeniem.
Dziś bardziej niż kiedykolwiek pamięć tamtych dni inspiruje, aby kultywować polsko-żydowskie relacje. Na przekór stereotypom i uprzedzeniom. Z obydwu stron...
Zapraszamy do wysłuchania całej audycji.
***
Tytuł audycji: Labirynt historii
Prowadzi: Jacek Raginis-Królikiewicz
Czytał: Zbigniew Moskal
Współpraca reporterska: Maciej Walecki i Łukasz Makuch
Realizacja dźwięku i oprawa muzyczna: Dariusz Sałajczyk
Goście: Antoni Macierewicz (polityk, historyk), Teresa Bochwic (dziennikarka, publicystka), Jadwiga Staniszkis (socjolog), Jerzy Eisler (historyk IPN), Jakub Szadaj (polski działacz społeczności żydowskiej, działacz opozycyjny i antykomunistyczny w okresie PRL), Bogdan Borusewicz (polityk, działacz opozycji demokratycznej w latach PRL), Tadeusz Płużański (publicysta)
Wykorzystane fragmenty: materiały z archiwum polskiego radia oraz wspomnienia Władysława Grodeckiego
Wykorzystane utwory: "Dziwny jest ten świat" Czesław Niemen, Jacek Kaczmarski "Doświadczenie" (Marzec'68)
Data emisji: 11.03.2018
Godzina emisji: 14.08
kh