Pierwszą znaczącą organizacją emigracyjną na lewym skrzydle był Komitet Narodowy Polski, na czele z Joachimem Lelewelem, istniejący w latach 1831-1832 w Paryżu. Idee demokratyczne i republikańskie były następnie kontynuowane przez radykalne Towarzystwo Demokratyczne Polskie, uważane przez badaczy epoki za pierwszą nowoczesną partię w historii Polski.
Na prawym skrzydle Wielkiej Emigracji powstał trzeci ważny obóz polityczny. Od paryskiej siedziby nazwany Hotel Lambert, skupiony wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Podkreślał potrzebę ewolucyjnych zmian kontrolowanych przez szlachtę dla zbudowania wielokulturowego społeczeństwa.
Emigracyjna lewica utrzymywała kontakty z organizacjami rewolucyjnymi na kontynencie, tworzyła grupy konspiracyjne w kraju, jak np. partyzantkę Józefa Zaliwskiego. Wpłynęła także na organizowanie tam wystąpień zbrojnych w 1846 roku.
Jak Wielka Emigracja pełniła i spełniła swoją rolę, kiedy Polska była pod zaborami?
41:55 Jedynka/Historia żywa - 13.12.2021 emigracja Wielka Emigracja, czyli kiedy Polska była pod zaborami (Historia żywa/Jedynka)
Co wyróżniało Wielką Emigrację?
- Wysiłek budowania programu, nowych idei politycznych - ten wysiłek Wielka Emigracja wykonała, można powiedzieć, wzorcowo - powiedział w Programie 1 Polskiego Radia prof. Andrzej Nowak.
Zauważył, że demokraci stworzyli pierwszą, dobrze zorganizowaną, dobrze działającą partię polityczną. W kręgu Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, oraz wyłamujących się z niego mniejszych organizacji, powstał konkretny program rozwiązania sprawy chłopskiej. Z kolei skupieni wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego działacze stworzyli oryginalny program walki z Imperium Rosyjskim, który następnie podjął Józef Piłsudski.
Jednocześnie historyk podkreślił, że Wielka Emigracja była wewnętrznie bardzo skłócona.
- Jak się spojrzy od środka, to tam ciągle były protesty jednych przeciwko drugim. Demokraci oskarżali księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, i skupionych wokół niego monarchistów, o to, że jest on zdrajcą, że kolaboruje z Rosją. Z kolei monarchiści zarzucali demokratom, że to oni są ukrytymi pachołkami carskiej ambasady - wskazał.
Wielka Emigracja przyniosła niezwykle ożywioną działalność kulturalną. Tworzyli wybitni przedstawiciele romantyzmu: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Cyprian Kamil Norwid, Fryderyk Chopin. Wydawano książki, czasopisma, broszury. W Paryżu na początku lat 30. powstało Towarzystwo Historyczno-Literackie, została powołana Biblioteka Polska, polska szkoła średnia.
Zapraszamy do wysłuchania całej audycji.
Czytaj także:
***
Tytuł audycji: Historia żywa
Prowadzi: Dorota Truszczak
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 13.12.2021
Godzina emisji: 21.07
kk