Jedną z cech frazeologizmów jest niezmienność ich składu. Łamanie tej cechy prowadzi do charakterystycznych błędów frazeologicznych, często wiążących się z komizmem albo zmianą znaczenia zdania.
Oto typy wykolejeń frazeologicznych:
- skracanie
np. Co robią ludzie, którym podniosła się stopa? Od razu kupują samochód.
poprawnie: stopa życiowa
- dodawanie jakiegoś składnika
np. Porywać się z przysłowiową motyką na słońce.
Jest to gwóźdź do politycznej trumny tego polityka.
poprawnie: bez „przysłowiowego”
poprawnie: Jest to gwóźdź do trumny działalności politycznej tego polityka.
- wymiana składnika
Planowali się związać węzłem matrymonialnym.
poprawnie: węzłem małżeńskim
- zmiana formy gramatycznej któregoś składnika
Program uroczystości jest dopinany na ostatni guzik.
poprawnie: …niedługo będzie dopięty na ostatni guzik
- krzyżowanie dwóch lub więcej frazeologizmów
Był trybikiem w tej niebezpiecznej grze, do której dał się wciągnąć.
poprawnie: trybik w maszynie, pionek w grze
- nieprzestrzeganie tzw. łączliwości zewnętrznej frazeologizmów
np. W tej dolegliwości maczają palce pewne bakterie.
poprawnie: ktoś macza palce w czymś (w nieuczciwej, podejrzanej sprawie, działaniu)
Chcesz poznać inne przykłady "wykolejeń frazeologicznych"? Posłuchaj załączonego fragmentu audycji "W cztery oczy".