Logo Polskiego Radia
PR dla Zagranicy
Przemysław Pawełek 07.06.2023

100 lat temu urodził się Papcio Chmiel, autor komiksów o Tytusie, Romku i A'Tomku

Urodzony 7 czerwca 1923 roku Henryk Jerzy Chmielewski był grafikiem, rysownikiem i publicystą, a także żołnierzem AK i uczestnikiem Powstania Warszawskiego.

Komiksy Papcia Chmiela cieszyły się nadzwyczajną poczytnością wśród kilku pokoleń młodych Polaków. Seria książeczek o przygodach Tytusa, Romka i A'Tomka, zbierających odcinku publikowane uprzednio w prasie, została wydana w łącznym nakładzie kilkunastu milionów egzemplarzy. Tytułowy szympans Tytus był w nich harcerzem, kosmonautą, plastykiem, dziennikarzem, aktorem, a nawet olimpijczykiem.

W jednej z rozmów z Polskim Radiem "Papcio Chmiel" powiedział, że właściwie szympans Tytus rodził się kilka razy. Po raz pierwszy w 1957 roku w rakiecie kosmicznej, potem materializował się w innych miejscach. Przez lata za sprawą Henryka Jerzego Chmielewskiego zmienił się Tytus, a dzięki nowoczesnym technikom autor uprościł sposób rysowania komiksów.

W kolejnych częściach cyklu Tytus przeżywał przygody na Dzikim Zachodzie i dotarł na Wyspy Nonsensu. Miał nawet swój herb. Kolejne księgi przynosiły też nowe pojazdy, którymi Tytus z Romkiem i A'Tomkiem przemierzał świat.

Do 2010 roku ukazało się ponad 30 części cyklu "Tytus, Romek i A'Tomek", przez wielu uznanych za "kultowe".  Ukazały się też wydania okolicznościowe, między innymi w 65. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego, w 2009 roku, wyszedł komiks "Tytus, Romek i A'Tomek jako warszawscy powstańcy 1944 (...)".

Henryk Jerzy Chmielewski, który w 2009-tym namalował mural przy Muzeum Powstania Warszawskiego, zdecydował się na komiks o takiej tematyce, ponieważ - jego zdaniem - poprzez rysunek łatwiej zainteresować historią młode pokolenie.

Henryk Jerzy Chmielewski w 1943 roku wstąpił do Armii Krajowej i brał udział w Powstaniu Warszawskim jako starszy strzelec podchorąży 7. Pułku Piechoty AK, miał pseudonim "Jupiter". Wraz ze współtowarzyszami broni miał opanować Okęcie, jednak już 1 sierpnia został zatrzymany przez niemieckich żołnierzy ze służb lotniczych i trafił do niewoli.

Karierę graficzną rozpoczął po wojnie, od opieki nad gazetką podczas służby wojskowej. Następnie pracował jako rysownik od 1947 roku, najpierw w "Świecie Przygód", potem w "Świecie Młodych". Pierwsza czarno-biała obrazkowa historyjka o Tytusie została wydrukowana właśnie przez "Świat Młodych" w październiku 1957 roku.

Henryk Jerzy Chmielewski zmarł 22 stycznia 2021 roku. Podczas uroczystości pogrzebowych na Wojskowych Powązkach w Warszawie żegnali go między innymi wielbiciele jego twórczości. Dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier w Łodzi, Adam Radoń, mówił, że rysownik był nestorem polskiego świata komiksu. Dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego Jan Ołdakowski powiedział, że Henryk Jerzy Chmielewski był nie tylko wielkim twórcą, ale i mądrym człowiekiem.

Pośmiertnie Henryk Jerzy Chmielewski został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem państwowym - Orderem Orła Białego. Pochowano go na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

Jest patronem dwóch szkół podstawowych w Warszawie, ulic w Łukowie i Słubicach oraz skweru w Krakowie. W 2021 roku na XIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym NNW "Niepokorni Niezłomni Wyklęci" został zaprezentowany film "Papcio Chmiel" w reżyserii Petro Aleksowskiego. Dokument opowiada o determinacji Henryka Jerzego Chmielewskiego w tworzeniu komiksu - gatunku sztuki niechcianego w komunistycznej Polsce.

IAR/PP