Logo Polskiego Radia
PR dla Zagranicy
Przemysław Pawełek 23.01.2024

19 lat temu zmarł Jan Nowak-Jeziorański, legendarny "kurier z Warszawy"

Zmarły 20 stycznia 2005 roku Jan Nowak-Jeziorański był dziennikarzem, pisarzem, politykiem, żołnierzem Armii Krajowej i cichociemnym.

Po wojnie wieloletni dyrektor Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. W 1994 roku otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. W czasie okupacji działał w podziemiu, był kurierem i emisariuszem Naczelnego Wodza i Komendanta Głównego Armii Krajowej. Walczył w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie został redaktorem polskiej sekcji BBC w Londynie, a następnie przez 25 lat kierował sekcją polską Radia Wolna Europa w Monachium. W archiwach RWE zachowało się nagranie pierwszej audycji z 3 maja 1952 roku, kiedy to działalność stacji zainaugurował Jan Nowak-Jeziorański. Nie kryjąc wzruszenia, podkreślił, że radiostacja zaczyna pracę w święto 3 Maja, które dla Polaków jest nadal symbolem nadziei i wolności.

Rozgłośnia była źródłem obiektywnych informacji o kraju i świecie. W latach stalinizmu, represji i fałszowania historii dawała Polakom prawdę i poczucie wspólnoty. Bez nas ludzie nie wiedzieliby, co dzieje się w Polsce - powiedział po latach Jan Nowak-Jeziorański.

Jan Nowak-Jeziorański działał na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce, podejmował starania o redukcję naszego zadłużenia. Był konsultantem amerykańskiej Rady Bezpieczeństwa Narodowego za prezydentury Jimmy'ego Cartera i Ronalda Reagana. Dzięki swojej pozycji w USA odegrał istotną rolę w procesie wstępowania Polski do NATO. W 2002 roku, po ponad pół wieku emigracji, Jan Nowak-Jeziorański wrócił na stałe do kraju. Zaangażował się w działalność na rzecz wejścia Polski do Unii Europejskiej.

W latach 90. Jan Nowak-Jeziorański był związany z Polskim Radiem, na którego antenie prowadził cykl felietonów "Polska z oddali". W 2002 roku otrzymał prestiżowe wyróżnienie radiowe - Diamentowy Mikrofon, przyznawany najwybitniejszym postaciom radiowym. Jedną z ostatnich publicznych wypowiedzi Jana Nowaka-Jeziorańskiego było jego przesłanie z okazji jubileuszu 80-lecia Polskiego Radia. 

Jan Nowak-Jeziorański zmarł 20 stycznia 2005 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach. Pożegnały go tysiące warszawiaków, przedstawiciele świata polityki, kultury i nauki, także duchowni. 

W ubiegłym roku Muzeum Powstania Warszawskiego ustanowiło Medal Kuriera z Warszawy, upamiętniający postać Jana Nowaka Jeziorańskiego. Wyróżnienie honoruje osoby, grupy osób lub organizacje w uznaniu za wybitne zasługi dla umacniania więzi Polski z Zachodem, utrzymywania dobrych stosunków euroatlantyckich, jak również upowszechniania idei i postaw bliskich Powstańcom Warszawskim. Po raz pierwszy medal został przyznany byłemu ambasadorowi Stanów Zjednoczonych w Polsce Danielowi Friedowi. Dyplomatę wyróżniono za wzmacnianie więzi Stanów Zjednoczonych z Europą, a w szczególności za zasługi w procesie przyłączenia Polski do NATO.

Tegorocznym laureatem nagrody został były prezydent Estonii. Toomas Hendrik Ilves w latach 80. pracował jako dziennikarz w Radiu Wolna Europa. Był ambasadorem w USA, Kanadzie i Meksyku, europosłem, ministrem spraw zagranicznych. 23 września 2006 został wybrany na prezydenta Estonii i pełnił urząd przez dwie kadencje, do 10 października 2016 roku. W 2014 roku został odznaczony Orderem Orła Białego.

Jan Nowak-Jeziorański był też pisarzem. Jego kolejne książki - "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze", "Rozmowy o Polsce", "Polska wczoraj, dziś i jutro" - stawały się bestsellerami. Swoje zbiory archiwalne przekazał Zakładowi Narodowemu imienia Ossolińskich. W 1994 roku otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. Dwa lata później został uhonorowany Medalem Wolności - najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych. Za zasługi w czasie wojny odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych. Był laureatem wielu nagród i wyróżnień. W Polsce znajduje sie wiele upamiętnień Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Poza licznymi szkołami i ulicami, jego imię nadano głównej sali wykładowej w Muzeum Powstania Warszawskiego. W 2006 roku przy domu, w którym mieszkał na Powiślu w Warszawie, został odsłonięty pomnik-ławeczka Jana Nowaka Jeziorańskiego.

Rok 2014, w którym przypadała 100. rocznica urodzin legendarnego kuriera, był ogłoszony Rokiem Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

IAR/PP