Jazda w świeżym śniegu, w puchu, po "dziewiczym" stoku to dla każdego narciarza ogromna radość. Uczucie to można porównać do swoistego płynięcia w śniegu. Radość ogromna. Niestety radość ta czasem przeradza się w tragedię, gdyż takie "dziewicze", pokryte świeżym śniegiem stoki to często miejsca, gdzie schodzą lawiny.
W ostatnich latach w polskich Tatrach mieliśmy wiele przypadków schodzenia lawin, które kończyły się tragicznie. Szczególnie narażeni są narciarze szukający wrażeń poza wytyczonymi trasami.
Niezwykle trudno jest przewidzieć, gdzie zejdzie lawina, bowiem czynników decyzujących o tym, czy śnieg się zsunie czy nie, jest ogromnie dużo. Nawet doświadczeni narciarze mają kłopoty z oceną zagrożenia lawinowego.
Górskie pogotowia ratunkowe zawsze podają stopień zagrożenia lawinowego. I stopień zagrożenia lawinowego oznacza niskie prawdopodobieństwo osuwania się śniegu. Jednak nawet wtedy na stromych stokach mogą zdarzać się lawiny. Aby bezpiecznie uprawiać narciarstwo, należy zawsze wiedzieć, jaki jest stopień zagrożenia lawinowego i co on oznacza:
I stopień (zagrożenie nieznaczne)
Przez dłuższy czas brak opadów, stabilna pokrywa śniegowa - mechaniczne zejście lawiny jest możliwe przy bardzo dużym nacisku (np. grupa narciarzy) na pokrywę na skrajnie stromych stokach (kąt nachylenia powyżej 40 stopni). Możliwe samoistne występowanie małych lawin. Bezpieczne warunki do uprawiania narciarstwa i turystyki pieszej, choć bardzo strome stoki należy przechodzić pojedynczo.
II stopień (zagrożenie umiarkowane)
Opad od 10 do 20 cm, pokrywa śnieżna średnio związana - zejście lawiny jest możliwe przy znacznym obciążeniu na bardziej stromych stokach (kąt nachylenia powyżej 35-40 stopni). Nie należy wchodzić do żlebów i na strome odkryte stoki.
III stopień (zagrożenie znaczne)
Opad od 20 do 40 cm, pokrywa śnieżna słabo związana na niektórych stromych stokach (kat nachylenia powyzej 30 stopni) - mechaniczne zejście lawiny może spowodować pojedynczy człowiek. Należy omijać niebezpieczne miejsca (np. stoki z nawianym śniegiem). Powinno się korzystać z usług profesjonalnego przewodnika. Istnieje ryzyko samorzutnego zejścia średniej lawiny.
IV stopień (zagrożenie duże)
Opad od 40 do 70 cm, pokrywa śnieżna słabo związana na większości stoków stromych - duże lawiny mogą występować samoistnie. Należy poruszać się jedynie po bezpiecznych szlakach i trasach, choć zaleca się zaniechanie wyjścia w góry.
V stopień (zagrożenie bardzo duże)
Opad od 70 do 100 cm, pokrywa śnieżna słabo związana na wszystkich stokach (chwiejna) - lawiny występują samoistnie. Obowiązuje BEZWZGLĘDNY zakaz wyjść w góry.
Narciarz, który dostał się w lawinę ma wrażenie, że mimo iż jechał w dół zaczyna poruszać sie tyłem do góry. Śnieg zaczyna pędzić szybciej niż my. Po kilku sekundach jest już w środku pędzącej coraz szybciej masy śniegu, która uniemożliwia kontrolę jazdy i wciąga pod powierzchnię śniegu. Jeśli lawina jest mała czasem można z niej wyjechać. Ale jeśli masa śniegu jest duża na ucieczkę praktycznie nie ma szans.
Konsekwencje są tragiczne. Specjaliści od bezpieczeństwa w górach policzyli, że około 1/5 (20%) porwanych przez lawinę umiera już w czasie jej spadania w wuniku obrażeń lub uduszenia się. Ponad połowa (50%) umiera w ciągu 30 minut po zasypaniu. A wydobycie osoby zasypanej metr pod śniegiem zajmuje przynajmniej 20-30 minut. Nawet najlepiej zorganizowane górskie pogotowa nie są w stanie dotrzeć do lawiniska w tak krótkim czasie.
Jedyną szansą jest pomoc koleżeńska. Dlatego nigdy nie należy wychodzi w góry, czy szukać wrażeń poza wytyczonymi trasami w pojedynkę. Ubranie narciarza powinno być wyposażone w system Recco, umożliwiający odnalezienie osoby przysypanej.
Świadkowie lawiny powinni jak najszybciej zlokalizować przysypaną osobę i zacząć odkopywać śnieg. Jeśli uda się wydostać ofiarę w ciągu kilkunastu minut ma ona znacznie większe szansę na przeżycie. Oczywiście jeśli jesteśmy świadkiem lawiny bezwględnie, jak najszybciej należy zawiadomić górskie pogotowie ratunkowe. Numer pogotowia TOPR to 601 100 300. Warto ten numer zapisać sobie w telefonie. A jeśli idziemy w inne wysokie góry, to zawsze przed wyjściem trzeba zapisać numer lokalnego pogotowania górskiego. Ten numer może uratować życie. A w górach, przy niskich temperaturach, każda minuta liczy się podwójnie.
Zawsze należy pamiętać o zasadzie ograniczonego zaufania i do swoich umiejętności, i do warunków. Pogoda w górach zmienia się bardzo szybko. "Zaakceptuj ograniczenia" - jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, czy to co zamierzasz zrobić jest bezpieczne nie rób tego. Ta zasada dotyczy zarówno ekspertów, jak i początkujących narciarzy.
Andrzej Szozda
żr materiały SITN