555 lat temu, 28 października 1467, urodził się Erazm z Rotterdamu, niderlandzki filozof, jeden z czołowych humanistów renesansu (zwany księciem humanistów).
W wieku 21 lat wstąpił do klasztoru augustianów, a po kolejnych pięciu latach otrzymał święcenia kapłańskie. Szybko jednak opuścił klasztor. W 1495 roku wyjechał do Paryża, później do Anglii, gdzie zawarł przyjaźń z Tomaszem Morusem.
– Najkrótsza charakterystyka Erazma zawarta w jednym słowie, może trochę anachronicznym brzmiałaby, że był to intelektualista – mówił dr Juliusz Domański w audycji Jana Owsińskiego w 1980 roku. – Człowiek poszukujący prawdy, to nie był ten, który chciał zgłębić zagadkę bytu. To go mało interesowało.
30:26 Erazm z Rotterdamu_Jan Owsiński.mp3 Poglądy i sylwetkę Erazma z Rotterdamu przedstawia dr Juliusz Domański, aud. Jana Owsińskiego "Humanista i reformator". (PR, 4.10.1980)
Poglądy
Najwybitniejszym dziełem Erazma z Rotterdamu jest "Pochwała głupoty", satyra na ówczesne społeczeństwo. – Nie jest to utwór jednoznaczny, który należałoby traktować jako żartobliwe chwalenie głupoty – zaznaczał dr Juliusz Domański. – To jest utwór, w którym głupota ma sens bardzo specyficzny, w którym się pokazuje, że to, co nazywa się potocznie głupotą, może być znakomitą mądrością.
Treścią utworu jest szereg chrześcijańskich reguł moralnych nawiązujących jednak do myśli Platona. Erazm jeszcze przed wystąpieniem Lutra głosił poglądy zbliżone do reformacyjnych. Szydził ze średniowiecznej pobożności, przetłumaczył Biblię na łacinę, popierał tłumaczenie Pisma Świętego na języki narodowe.
Fascynacja i rozczarowanie
Najbliżej Erazmowi z Rotterdamu było jednak do Tomasz Morusa. Ich wizję świata miał wcielić w życie Henryk VIII, o którym Erazm z Rotterdamu wypowiadał się bardzo entuzjastycznie. Erazm uważał, że pozycję mędrca wzmacnia godny ich realizacji władca. Henryk VIII miał jednak swoją filozofię. Morus został skazany na ścięcie przez króla Henryka VIII, ponieważ nie uznał jego małżeństwa z Anną.
Poglądy Erazma kwestionowały zasadnicze katolickie doktryny. Spotkało się to oczywiście z ostrą krytyką Kościoła – jego książki palono, a autora posądzono o herezję. W 1559 roku wszystkie jego dzieła zostały przez papieża Pawła IV wpisane do "Indeksu ksiąg zakazanych".
mb