12 stycznia 1860 roku zmarł gen. Jan Zygmunt Skrzynecki, generał, drugi wódz naczelny powstania listopadowego.
Pochodził z biednej galicyjskiej szlachty. W młodości studiował i pracował jako domowy nauczyciel. Dla ambitnego człowieka pozbawionego koneksji, wojsko było w owym burzliwym czasie przełomu XVIII i XIX wieku naturalną drogą kariery. Skrzynecki zaciągnął się do wojska Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim służył w Armii Królestwa Polskiego. Uchodził za żądnego władzy karierowicza. Czy słusznie?
16:08 jan zygmunt skrzynecki___582_93_iv_tr_0-0_103332090d9f2d49[00].mp3 Spór o postać Jana Skrzyneckiego w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" prowadzą red. Jerzy Mikke i red. Stefan Melak. (PR, 18.12.1993)
Zwycięstwo, które otworzyło drzwi do kariery
W chwili wybuchu powstania był jednym z najmłodszych stażem generałów. Naczelne dowództwo przyniosło mu błyskotliwe zwycięstwo nad Rosjanami pod Olszynką Grochowską.
- W bitwie pod Olszynką Grochowską Skrzynecki spisał się znakomicie, przejął dowództwo w krytycznym momencie tej bitwy – mówił red. Stefan Melak w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie".
Dzień później powierzono Skrzyneckiemu naczelne dowództwo.
Bitwa pod Olszynką Grochowską – odepchnąć Rosjan od stolicy
Z wybitnym podwładnym u boku
Skrzynecki zreorganizował armię i poprowadził wojsko do szeregu zwycięstw nad carskimi wojskami. Historycy są zgodni co do tego, że sukcesy odniesione przez powstańców w czasie dyktatury Skrzyneckiego należy przypisywać jego podwładnemu, Ignacemu Prądzyńskiemu.
- Prądzyński przerastał talentem Skrzyneckiego, był najwybitniejszym strategiem polskim XIX wieku – wyjaśniał red. Jerzy Mikke.
Wyhamowanie impetu
Portret generała w podeszłym wieku, źr. Wikimedia Commons/dp
W kwietniu 1831 roku Skrzynecki, prawdopodobnie ze względu na brak wiary w zwycięstwo, wstrzymał ofensywę.
- Czterdzieści dni upłynęło właściwie na bierności i pasywności – mówił Jerzy Mikke. Skutkiem tej postawy była przegrana pod Ostrołęką. - Klęska ostrołęcka była chyba jedyną w naszych dziejach bitwą, w której mieliśmy przewagę, a mimo to przegraliśmy.
Bitwa pod Ostrołęką - punkt zwrotny powstania listopadowego
Klęska była gwoździem do politycznej trumny dowódcy. Skrzynecki został zmuszony do podania się do dymisji. Po rezygnacji potajemnie opuścił Polskę i udał się na emigrację. Osiadł w Belgii, gdzie służył w tamtejszym wojsku. Do Krakowa, gdzie mieszkała jego rodzina, zdecydował się powrócić dopiero po ogłoszeniu amnestii. Zmarł w 1860 roku, zaś jego pogrzeb stał się patriotyczną manifestacją.
bm