"Grona gniewu", jedna z największych i najważniejszych amerykańskich powieści, została wydana przez Johna Steinbecka w kwietniu 1939 roku. Dotykała bardzo czułej struny w amerykańskim społeczeństwie - tematu biedy, wyzysku i niesprawiedliwości w czasach wielkiego kryzysu lat 30. Zarazem był to temat gorący - w momencie wydania książki wciąż żywa była pamięć o najgorszym czasie, choć gospodarka już zaczęła się odbijać od dna.
Do ziemi obiecanej
Film Johna Forda będący adaptacją powieści Steinbecka opowiada o losach rodziny farmerów z Oklahomy przegnanych z dzierżawionej i uprawianej od lat ziemi przez niesprzyjający klimat oraz wielką spółkę rolną wykupującą ziemię. Ludzie, którzy ledwo wiązali koniec z końcem, sprzedają wszystko co mogą, by kupić ciężarówkę i wyjechać do ziemi obiecanej - Kalifornii, tam podobno jest praca. Podczas długiej i męczącej drogi wszystko wydaje się zniechęcać ich do poszukiwań nowego życia: spotyka ich wiele nieszczęść, a wiele osób straszy bezrobociem i głodem i radzi jechać gdzie indziej. Oni jednak na własnej skórze przekonają się, jak jest naprawdę: wstrząśnie nimi bieda i głód w obozach uchodźców, przemoc i wyzysk bogatych farmerów, praca po głodowych stawkach, próby buntów i strajków oraz tworzenia związków zawodowych.
- Dla mieszkańców Ameryki Północnej ziemią obiecaną była Kalifornia, ale obraz Kalifornii utrwalony na kartach powieści amerykańskich nie jest wcale takim rajem, ziemią obiecaną - mówiła autorka audycji o micie Eldorado, Małgorzata Tułowiecka w Polskim Radiu. - Ziemia ta stawała się ziemią przeklętą - dodawała.
21:23 moje_książki_Jedynka_4.03.2015.mp3 "John Steinbeck". Audycja Magdaleny Mikołajczuk z cyklu "Moje książki". (PR, 4.03.2015)
Więcej nadziei
W stosunku do pierwowzoru film ma bardziej pozytywny wydźwięk - co szczególnie ważne w Hollywood - pokazuje rodzinę na drodze do poprawy sytuacji. John Ford daje nadzieję, której Steinbeck nie widział, opisując kolejne nieszczęścia i upadek rodziny.
Mimo wszystko w powieści dużo jest ciepła i lekkiego podejścia do tak trudnych tematów i to odbija się w filmie w postaci pogody ducha głównej bohaterki - Ma Joad.
- Humor zawsze ze Steinbeckiem był i nawet Nagroda Nobla została umotywowana m.in. opisywaniem ludzi z niższych warstw społecznych właśnie przy użyciu tego ciepłego humoru - opowiadała amerykanistka Ewa Łuczak w audycji Magdaleny Mikołajczuk w Polskim Radiu. - Jego lata formacyjne to lata 20., kiedy satyra amerykańska miewa się bardzo dobrze - dodawała.
14:45 eldorado___f 39205_tr_0-0_117176299bd05e4d[00].mp3 "Mit Eldorado". Audycja Małgorzaty Tułowieckiej z cyklu "Tropy, ludzie, symbole". (PR, 11.03.1987)
Powieść "Grona gniewu" była najlepiej sprzedającą się książką w 1939 roku w Stanach Zjednoczonych, zanim jeszcze została uhonorowana nagrodą Pulitzera (1940).
Prawda w szczegółach
Reżyser filmu, John Ford, przed realizacją "Gron gniewu" był znany z licznych westernów - kręcił ich co roku niemal dwa, głównie z Johnem Waynem i Henrym Fondą, i swoimi produkcjami dosłownie zbudował mit dzikiego Zachodu w kinie. Inspiracją wizualną do stworzenia tego dzieła były z pewnością własne obserwacje twórców, którzy sami przeżyli wielki kryzys, ale i wstrząsające fotografie Dorothei Lange i Walkera Evansa, którzy niestrudzenie dokumentowali życie ludzi w czasie wielkiego kryzysu.
W filmie widać, że dużą wagę przyłożono do realizmu i szczegółów: kiedy ciężarówka zostaje obładowana bagażem i ludźmi, widać, że się ugięła pod ciężarem i ledwo jedzie zaś biedota w obozie emigrantów to rzeczywiście obdarci, wychudzeni ludzie - scenografia nie kłamie.
"Grona gniewu" otrzymały Oscara za reżyserię dla Johna Forda i za drugoplanową rolę kobiecą dla Jane Darwell, która zagrała matkę rodziny, Ma Joad. Henry Fonda w głównej roli męskiej dostał jedynie nominację do tej nagrody.
az