Ten okres, nazywany w Kościele niewolą babilońską na wzór biblijny, a w historiografii niewolą awiniońską papieży, w gruncie rzeczy doprowadził do wielkiego osłabienia stolicy apostolskiej.
Rozpoczął się on w 1309 roku, kiedy to papież Klemens V przeniósł swoją siedzibę z Rzymu do Avinionu.
Papiestwo podporządkowane francuskiej monarchii
Okres zależności stolicy apostolskiej od monarchii Kapetyngów poprzedził konflikt papieża Bonifacego VIII z królem francuskim Filipem IV Pięknym. Bezpośrednim powodem zatargu były nałożone przez króla podatki od dóbr kościelnych, istota sporu sięgała jednak kwestii zależności między władzą świecką i kościelną.
- Początkowo papież Bonifacy VIII w sposób bardzo ostry przeciwstawiał się królowi, a zwłaszcza jego urzędnikom, szczególnie zaś Guillaume’owi de Nogaretowi sprzymierzonemu z patrycjuszami rzymskimi. Jednak po śmierci Bonifacego VIII, która nastąpiła w tragicznych okolicznościach, doszło do wyboru kolejnych papieży, z których ogromna większość pochodziła z Francji – mówił historyk prof. Tadeusz Rosłanowski.
Według profesora szczególną rolę, niespecjalnie pozytywną, odegrał papież Klemens V, wybrany na konklawe już poza terytorium Rzymu - w Lionie. W 1309 roku, nakłoniony przez Francuzów i ich potężnego monarchę, zdecydował wyznaczyć na swą siedzibę Awinion. Kolejni papieże rezydowali tam przez niemal 70 lat, do 1376 roku. Miasto stało się ich własnością w 1348 roku, kiedy to papież Klemens VI kupił je od królowej Joanny Neapolitańskiej.
Pałac papieży w Awinionie - jedno z najpopularniejszych dzieł architektury gotyckiej. foto: wikipedia/Chimigi/lic. CC
Lokalizacja Awinionu była o tyle wygodna, iż z jednej strony nie należał on bezpośrednio do monarchii kapetyńskiej, z drugiej jednak podlegał jej wpływom. Wszyscy papieże, rezydujący w Awinionie, byli narodowości francuskiej.
Upadek autorytetu papieży
Równocześnie o wyborze Francji na siedzibę papiestwa decydowały zaostrzające się wystąpienia antyfeudalnych ruchów społecznych we Włoszech i samym Państwie Kościelnym, w którym dodatkowo trwały walki między różnymi frakcjami włoskich kardynałów. Podporządkowanie polityki papiestwa polityce francuskich królów miało zagwarantować ich wsparcie i opiekę.
Przeniesienie papieskiej rezydencji do Awinionu spowodowało upadek autorytetu papieża jako głowy Kościoła. Szerząca się symonia i nepotyzm oraz ciągle rosnące opłaty na rzecz kurii papieskiej wzmacniały niechęć do "awiniońskich” papieży.
Powrót do Rzymu
Coraz liczniej pojawiały się napomnienia i głosy nawołujące do powrotu papieża do Rzymu. Grzegorz XI, m.in. posłuszny słowom Katarzyny Sieneńskiej, przyszłej świętej, w 1377 roku powrócił do Włoch, przenosząc siedzibę papiestwa z powrotem do Rzymu. Ponowne zamieszkanie papieża w pałacu watykańskim nie zażegnało jednak kryzysu.
Po śmierci Grzegorza XI na jego następcę został wybrany Włoch Urban VI. Jednocześnie francuscy duchowni, członkowie kolegium kardynalskiego, dokonali wyboru antypapieża, swojego rodaka Klemensa VII, który dalej rezydował w Awinionie. To rozpoczęło Wielką Schizmę Zachodnią, kolejny trudny okres w dziejach Kościoła.
mk