24 października 1795 roku Prusy, Austria i Rosja podpisały akt III rozbioru Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Wykreślenie tak wielkiego państwa z mapy politycznej zachwiało na długo równowagę Europy.
- I tak nie uniknęlibyśmy wielu kłopotów z XVIII wieku, ale niewątpliwie konfederacja barska przygotowała I rozbiór Polski – komentował prof. Janusz Tazbir, historyk. – Z jednej strony osłabiła te grupy zbrojne, które by mu się przeciwstawiły, a z drugiej strony ośmieliła sąsiadów.
27:57 czy polska mogła uniknąć rozbiorów - przycięte.mp3 Audycja "Czy Polska mogła uniknąć rozbiorów" z cyklu "Historia na opak". (PR, 1994)
Konstytucja 3 maja - zobacz serwis specjalny
Dwa pierwsze rozbiory (1772 i 1793) były dramatycznym pomniejszeniem terytorium Rzeczpospolitej. Trzeci rozbiór (1795) zmienił radykalnie mapę polityczną Europy.
W wyniku trzech rozbiorów Rosja zagarnęła – 462 tys. km kw. i 5,5 mln mieszkańców; Prusy – 141 tys. km kw. obszaru ok. 2,6 mln mieszkańców; Austria – 130 tys. km kw. obszaru ok. 4,2 mln mieszkańców.
- Zadziwiająca była szczerość naszych zaborców, którzy byli świadomi, że Polakom stała się ogromna krzywda, że zachwiana została równowaga polityczna w Europie – mówił Jan Osica. – Ale oczywiście ich poczucie winy nic dla Polaków nie znaczyło, bo nie mieli zamiaru zerwać traktatów rozbiorowych i zwrócić Polsce wolności – dodał.
Wielki książę Konstanty pisał do brata Mikołaja, późniejszego cesarza, 11 kwietnia 1820 roku: "Wszyscy w Polsce wiedzą, że kraj ich został złupiony przy pomocy środków, przed użyciem których wzdrygnąłby się każdy uczciwy człowiek. Kara za zbrodnię prędzej czy później spadnie na głowę złoczyńcy. Rozbiory Polski były naruszeniem prawa międzynarodowego".
Arcyksiążę Jan powiedział do delegacji Galicji w 1848 roku: "Bądźmy otwartymi. Moja babka Maria Teresa i król Fryderyk dzieląc Polskę popełnili ciężki grzech. Podział ten jest wielkim nieszczęściem Europy. Od tej pory spokój i rzetelność w świecie politycznym ustały. Nieszczęście to trwać będzie, póki Polska bytu swego nie odzyska".
Posłuchaj audycji z cyklu "Historia na opak", w której prof. Janusz Tazbir i Jan Osica rozmawiają również o tym, jak potoczyłyby się losy Polski, gdyby uniknęła rozbiorów i czy rozbiorów w ogóle można było uniknąć.
im